Mija 30 lat, odkąd Polska została członkiem CERN

Europejska Organizacja Badań Jądrowych powstała w 1954 roku i szybko stała się wzorem współpracy międzynarodowej. W latach 1964 - 1991 Polska jako jedyny kraj bloku wschodniego miała w CERN oficjalny status państwa obserwatora, a 1 lipca 1991 stała się państwem członkowskim.

Poszukiwania cząstki Higgsa

W CERN przeprowadzono tysiące eksperymentów, zaś naukowcy badają m.in., z czego zbudowana jest materia i jakie siły ją utrzymują. By materię skruszyć i opisać, używa się urządzeń o obwodzie 27 kilometrów, znajdujących się sto metrów pod ziemią na granicy Szwajcarii i Francji. To również poszukiwania cząstki Higgsa odpowiadającej za masę Wszechświata czy próby odnalezienia przepisu na czarną dziurę.

Uruchomienie największej maszyny do badań fizycznych było przełomowym wydarzeniem w historii nauki światowej. To właśnie LHC przyniósł odkrycie bozonu Higgsa, natomiast znaczący udział mieli w tym także polscy naukowcy.

- Dwa eksperymenty: CMS i ATLAS przyniosły niezależnie informacje o tym odkryciu. To potwierdzenie z dwóch źródeł, zatem dające pewność. Wkład polskich badaczy oceniam bardzo wysoko, tak jak aktywność inżynierów czy techników z Polski. Tym, co robimy, interesują się także przyszli badacze. Mamy sporą grupę studentów z waszych uczelni. To bardzo ważne - mówi prof. Rolf Heuer.

W eksperymencie ATLAS pracuje grupa krakowska, czyli naukowcy z Instytutu Fizyki Jądrowej i Akademii Górniczo-Hutniczej. ATLAS to gigantyczna kamera o wysokości nawet siedmiopiętrowego budynku, która rejestruje 40 milionów zderzeń cząstek na sekundę.

Polskie specjalności

W CERN przeprowadzono szereg eksperymentów kruszących materię, poszukując m.in. ciemnej materii czy plazmy kwarkowo-glonowej, tj. pierwotnej zupy, z której składał się na początku Wszechświat. W każdym z tych eksperymentów można mówić o polskiej specjalności, zarówno w teorii, jak i w doświadczeniu oraz konstrukcji urządzeń. Co było jednak najbardziej znaną polską specjalnością?

- Szkołę budowy aparatury opartej o liczniki półprzewodnikowe reprezentował ośrodek krakowski, który zaczął od budowy innych detektorów, ale potem szybko wyspecjalizował się w tzw. detektorach półprzewodnikowych o bardzo dużej przestrzennej zdolności rozdzielczej - odpowiada prof. Jan Królikowski z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, były przedstawiciel Polski w Radzie CERN oraz członek zespołu badawczego eksperymentu CMS.

Prof. Jan Królikowski zauważa, że drugą polską specjalnością jest badanie systemów wyzwalania. - Czyli tych systemów, które sterują eksperymentem w ten sposób, że wybierają interesujące przypadki do dalszej analizy, a wyrzucają wszystko inne. To jest bardzo odpowiedzialne zadanie. Tutaj na przykład zespół warszawski zbudował jeden z systemów wyzwalania w detektorze CMS przy LHC - dodaje gość Jedynki.

Zobacz też:

Tytuł audycji: Eureka

Prowadziła: Dorota Truszczak

Gość: prof. Jan Królikowski (Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, były przedstawiciel Polski w Radzie CERN oraz członek zespołu badawczego eksperymentu CMS)

Data emisji: 29.06.2021 

Godzina emisji: 19.28

DS