Prezes IPN Jarosław Szarek, podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie, dziękując laureatom za ich pracę, podkreślił, że ich służba Rzeczypospolitej wiązała się z wyborem wartości - potwierdzonym codzienną pracą na rzecz polskiego dziedzictwa. - Od powodzenia tej pracy, wierności tym wartościom, które niesiecie, zależy przyszłość Polski - zaznaczył.
Przedstawiając działalność tegorocznych laureatów, przypomniał m.in. strajk podjęty przez załogę kopalni "Piast" w Bieruniu po wprowadzeniu stanu wojennego i wiersz, który wówczas napisano: "Wyjeżdżajcie już chłopcy od 'Piasta' (...), Złota klatka wyniesie Was w górę". - Dzisiaj ta złota klatka jest pełna. Jest wielka rzesza naszych rodaków, która chciałaby do tej klatki wsiąść. Tłum zbiera się przed tą klatką, złotą klatką, tylko w którą stronę ta klatka powiedzie? W dół czy w górę? Wy do tej złotej klatki nigdy nie wsiedliście - powiedział do laureatów Szarek.
"To warunek trwania narodu"
W trakcie uroczystości odczytano listy okolicznościowe od prezydenta Andrzeja Dudy, marszałek Sejmu Elżbiety Witek i premiera Mateusza Morawieckiego.
"Zachowanie pamięci jest warunkiem trwania narodu, to właśnie wspólna pamięć jest tym, co nas łączy, co buduje naszą tożsamość i pozwala określać kierunki, w jakich chcemy podążać w przyszłości" - napisał prezydent. Marszałek Sejmu zwróciła z kolei uwagę, że "niezbywalnym obowiązkiem wobec przeszłości i jej bohaterów jest upowszechnienie wiedzy tak, żeby zapadła głęboko w zbiorową świadomość". Premier, gratulując laureatom, podkreślił w liście, że pielęgnowanie przez nich pamięci jest "żywym źródłem siły wskazującym nowe drogi działania".
Tegoroczni laureaci to pedagog, publicysta i działacz społeczny Jerzy Giza z Nowego Sącza, działacz Solidarności represjonowany przez władze PRL Czesław Nowak, który był jednym z organizatorów strajków w Gdańsku w latach PRL, ks. Władysław Palmowski - kapelan Solidarności i osób represjonowanych w stanie wojennym w Nowej Hucie w Krakowie - redemptoryści tworzący Radio Maryja, którzy "nie ustają w utrwalaniu pamięci o bohaterstwie Polaków w czasie II wojny światowej" oraz działające od 1935 roku Muzeum Polskie w Ameryce - jedna z najstarszych organizacji polonijnych w Stanach Zjednoczonych.
- Ogromnie się cieszę, jestem wzruszony. Jestem miłośnikiem historii, służę w ten sposób pamięci narodowej, ocalając od zapomnienia setki, można już powiedzieć: tysiące, oficerów i podoficerów Wojska Polskiego czasów II RP - powiedział Jerzy Giza. Czesław Nowak zaznaczył, że upamiętnienie wyjątkowych postaci z polskiej historii to jego misja życiowa. - Polska nie może zapomnieć o takich ludziach. Trzeba trafić do umysłów i do serc, trzeba trafić w zainteresowania ludzi - wskazał.
W czasie uroczystości uhonorowani zostali również laureaci "Kustosza" z 2020 roku (gala wręczenia nagród nie odbyła się wówczas z powodu epidemii): Kazimierz Cholewa - działacz Solidarności i wieloletni prezes Towarzystwa Parku im. dr H. Jordana w Krakowie; Wasyl Haniewicz - mieszkaniec Tomska i popularyzator historii Polaków na Syberii; zmarły w ubiegłym roku rzeźbiarz Andrzej Pityński - twórca znanego Pomnika Katyńskiego w Jersey City w USA; Wojciech Ziembiński - działacz opozycji antykomunistycznej, inicjator budowy Pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie; austriacki Komitet Pamięci Gusen.
W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, m.in. Sejmu, Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz Najwyższej Izby Kontroli. Obecni byli także weterani II wojny światowej, komendantka Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, a także działaczka społeczna Maria Mirecka-Loryś oraz sędzia Bogusław Nizieński - weteran Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej, w latach 1999-2004 Rzecznik Interesu Publicznego i kawaler Orderu Orła Białego.
Czytaj także:
"Kustosz Pamięci Narodowej"
Nagroda "Kustosz Pamięci Narodowej" przyznawana jest od 2002 roku osobom i instytucjom za upamiętnianie dziejów Polaków z lat 1939-1989, a także za działalność publiczną zbieżną z misją Instytutu Pamięci Narodowej. Wyróżnienie to ma m.in. "chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała przez lata zniewolenia". Pomysłodawcą nagrody, która w tym roku przyznana została po raz dwudziesty, był historyk Janusz Kurtyka, prezes IPN w latach 2005-2010.
W 2019 roku nagrody wręczono Wandzie Półtawskiej, Januszowi Horoszkiewiczowi, Markowi Strokowi, Polskiemu Towarzystwu Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie, oraz - pośmiertnie - Ryszardowi Kaczorowskiemu, ostatniemu prezydentowi RP na uchodźstwie. W ubiegłych latach laureatami zostali m.in. prezydent Lech Kaczyński, Władysław Bartoszewski, gen. Janusz Brochwicz-Lewiński "Gryf", Paweł Jasienica, Janusz Krupski, rosyjskie stowarzyszenie "Memoriał", a także Tomasz Merta, Zofia i Zbigniew Romaszewscy, historyk prof. Tomasz Strzembosz, Studium Polski Podziemnej, Oleg Zakirow i Związek Sybiraków.
Tytuł audycji: Ekspres Jedynki
Prowadzący: Karolina Rożej
Materiał: Witold Banach
Data emisji: 29.06.2021
Godzina emisji: 16.20
Jedynka/PAP/kk
Wręczono nagrody Instytutu Pamięci Narodowej "Kustosz Pamięci Narodowej" - Jedynka - polskieradio.pl