Ludzie Nauki. 31 lat Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Największe osiągnięcia i programy

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej działa od 1991 roku. Jest pozarządową, apolityczną instytucją typu non profit, która realizuje misję wspierania nauki. Jest też największym w Polsce pozabudżetowym źródłem finansowania nauki. Fundacja realizuje swoje cele statutowe poprzez wspieranie wybitnych uczonych i zespołów badawczych we wszystkich dziedzinach nauki, a także wspomaganie innowacyjnych przedsięwzięć i komercjalizacji odkryć oraz wynalazków naukowych. W ubiegłym roku Fundacja ogłosiła m.in. listę 100 najbardziej uzdolnionych naukowców w wieku przed 30. rokiem życia.

Choć Fundacja na rzecz Nauki Polskiej rozwija się prężnie, jej początki wcale nie były łatwe. Wiedział o tym prof. Maciej Władysław Grabski, metaloznawca, profesor nauk technicznych. Powołany na stanowisko prezesa Fundacji w roku 1992, funkcję pełnił przez trzynaście lat. - Fundacja miała za sobą ciężkie boje. W pierwszym roku wielokrotnie usiłowano zabrać jej pieniądze - mówił w wyemitowanym na antenie archiwalnym nagraniu. Przed Fundacją stanęły dwa główne wyzwania: uzyskać niezależność finansową i polityczną. Realizacja obu wymagała ogromnego wysiłku.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej - wizja i cele

Głównym celem, jaki realizuje Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, jest wspieranie najlepszych, by mogli stać się jeszcze lepsi w swoich dziedzinach. Na przestrzeni trzydziestu lat sposoby realizowania tego motta zmieniały się, na samym początku kluczowe były inwestycje w aparaturę badawczą i miejsca pracy. Na samym starcie organizacja otrzymała 95 milionów złotych. Pochodziły one ze zlikwidowanego Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki. Później doszło do tego jeszcze ponad 50 milionów złotych z prywatyzacji. Wydatki na rzecz polskiej nauki pochłonęły jednak kilkukrotnie wyższe sumy.

- Z własnych pieniędzy, zarobionych na podstawie tego kapitału, który żeśmy uzyskali, wydaliśmy 527 milionów złotych. To znaczy, że dobrze inwestowaliśmy - mówi biochemik, fizyk i laureat Nagrody FNP, profesor Maciej Żylicz. Co ważne, po wejściu Polski do Unii Europejskiej, pojawiła się możliwość wydatkowania środków dodatkowych. Dotąd to około 1,1 miliarda złotych. O tym, komu przyznać granty, decydują opinie i recenzje niezależnych ekspertów, również tych z zagranicy. Przez ostatnich 30 lat, było ich około siedmiu tysięcy, a wśród nich nawet laureaci Nagrody Nobla.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej: wspierać wielkich, promować młodych

Jednym ze sztandarowych projektów Fundacji są przyznawane od 30. lat prestiżowe Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, które jak dotąd otrzymało już 110 naukowców. W ten sposób organizatorzy chcą zwrócić uwagę na wielkie osiągnięcia naukowe, których dokonały osoby pracujące w Polsce. To m.in. prof. Andrzej Tarkowski: polski embriolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, nagradzany również na świecie. - Profesora znałem osobiście, współpracowałem z nim. Jestem pełen uznania dla jego dokonań - przekonuje prof. Żylicz. Profesor Tarkowski odkrył mechanizmy odpowiedzialne za wczesny rozwój zarodków ssaków.

Kolejne wielkie nazwisko to prof. Andrzej Trautman, fizyk teoretyczny i matematyczny, który w latach 50. wykazał, że fale grawitacyjne istnieją. To również prof. Bohdan Paczyński: astronom nominowany m.in. do Nagrody Nobla. Fundacja nagradza również młodych badaczy, przyznając roczne stypendia "START". - To był świetny pomysł. Pieniądze, które wtedy dawaliśmy, były znaczące, teraz już coraz mniej, ale to było pierwsze rozpoznanie. Ten młody człowiek, który uzyskał publikację lub patent, dostawał pieniądze na to, żeby móc dalej pracować naukowo, a nie dawać korepetycje czy zarabiać pracą fizyczną - wyjaśnia gość "Eureki".

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Polskie osiągnięcia w służbie światu

Dzięki takim organizacjom polska nauka - mimo wieloletnich zaniedbań czasu komunizmu - coraz mocniej zbliża się do centrum świata. Osiągnięcia stypendystów i naukowców nagradzanych przez Fundację są coraz lepiej rozpoznawalne, znalazły one również szerokie zastosowanie we współczesnej gospodarce czy medycynie. Prof. Leon Gradoń, nagrodzony przed piętnastu laty, pracował nad mechaniką aerozoli, co miało ogromne przełożenie również na przemysł. - Profesor Gradoń był autorem patentu dotyczącego filtrów, które montuje się przy silnikach Diesla. Na podstawie tego patentu rozpoczęła się budowa fabryk w Stanach Zjednoczonych i w Polsce - zaznacza prod. Żylicz.

YouTube/Fundacja na rzecz Nauki Polskiej

Audycja była sponsorowana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.

Czytaj także: