Waleria Żarnochowa, legenda Kurpiów
POSŁUCHAJ
Głos Kurpiów - Waleria Żarnochowa uczczona płytą (Jedynka/Kiermasz pod kogutkiem)
Najnowszy album poświęcony jest jednej z najsłynniejszych polskich śpiewaczek tradycyjnych, ikonie muzyki kurpiowskiej – Walerii Żarnoch z Dąbrów koło Myszyńca. To również kolejny album z cyklu portretów muzycznych wybitnych ludowych muzyków, śpiewaków i śpiewaczek, realizowanej od tylu części wciąż powstającej i rozwijanej serii.
CZYTAJ TEŻ:
Waleria Żarnoch (1908-1988) z domu Markwas, urodziła się w Dąbrowach koło Myszyńca, gdzie spędziła całe życie. Poetka, wycinankarka, „czepsiarka”, śpiewaczka weselna, gawędziarka. Znakomita wykonawczyni wszelkich gatunków pieśni regionu Kurpiów. Ze zbiorów i doskonałej pamięci Żarnochowej korzystali m.in. Jadwiga i Marian Sobiescy, tworząc archiwum muzyki ludowej Instytutu Sztuki PAN. Waleria Żarnoch była laureatką Nagrody im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” w 1978 roku i Baszty na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu w 1986 roku. Uważana jest za jedną z najwybitniejszych śpiewaczek w udokumentowanej historii polskiej muzyki tradycyjnej. W archiwum fonograficznym Polskiego Radia znajduje się ponad sto nagrań muzycznych Walerii Żarnochowej, pochodzących z lat 70. XX wieku – jako solistki, jako członkini zespołu śpiewaczego z Dąbrów oraz jako śpiewaczki kapeli z Dąbrów. Obszerny zbiór to także rozmowy z artystką oraz szczegółowe wywiady na temat wiejskich obrzędów - m.in. cały obrzęd oczepinowy!
Jej osobowość i charyzmę trudno sobie wyobrazić, patrząc tylko na zdjęcia, ale trzeba wiedzieć, że była to artystka wyjątkowa - animatorka lokalnego życia kulturalnego, wykonawczyni różnych pieśni i znawczyni obrzędów regionu, jedna z najwybitniejszych śpiewaczek w udokumentowanej historii polskiej muzyki tradycyjnej. Cieszyła się ogromną popularnością ze względu na swoją pamięć i repertuar sięgający daleko wstecz (znała 800 pieśni!) i charakterystyczny głos. Brała udział w ogólnopolskiej akcji zbierania folkloru muzycznego w latach 50. i to dzięki niej słynny badacz kultury ludowej Kurpiów ks. Władysław Skierkowski napisał swój zbiór pieśni kurpiowskich "Puszcza kurpiowska w pieśni, z kolei do jego zbioru sięgali potem Karol Szymanowski, Witold Lutosławski czy Tadeusz Sygietyński, który włączył niektóre z pieśni kurpiowskich do repertuaru zespołu „Mazowsze”.
Nagrania, które Magdalena Tejchma i Kuba Borysiak zawarli na płycie, pochodzą z lat 70., a przede wszystkim z okresu 1974-1978. W Archiwum Polskiego Radia znaleźli około 100 nagrań, głownie pieśni weselne, leśne, kołysanki, pieśni miłosne. Te leśne Waleria Żarnochowa lubiłą szczególnie.
- Leśne dlatego, że tutaj to były kiedyś krzaki, zarośla, i jak tako ciągłą psiosenkę się zaśpiewało, to echo ciągło na trzy kilometry! Śpiewało się jak księżyc wisiał wysoko, tęskniąco, bo takie się wydarzały rzeczy, że kawaler chciał do panny, rodzice się nie zgadzały, to ona śpiewała takie żałosne, tęskniące, leśne psiosenki, długie, i on także. Ja sama najbardziej lubiłam takie psiosenki śpiewać - przuznała w rozmowie z Marianem Domańskim.
Do tego znała kołysanki i pieśni dziecięce, co jest rzadkim repertuarem, a także pieśni zalotne, miłosne i powszechne, przy czym te miłosne wcale nie były takie oczywiste, bo na Kurpiach bardzo często odnoszono się do natury, do lasu, koni i innych zwierząt.
W archiwum fonograficznym Polskiego Radia znajduje się ponad sto nagrań muzycznych Walerii Żarnochowej, pochodzących z lat 70. XX wieku – jako solistki, jako członkini zespołu śpiewaczego z Dąbrów oraz jako śpiewaczki kapeli z Dąbrów. Obszerny zbiór to także rozmowy z artystką oraz szczegółowe wywiady na temat wiejskich obrzędów. Wrażenie robiła nie tylko charyzmą i osobowością, ale też pamięcią!
- Lubiłam śpiewać, miałam bardzo dobrą pamięć, taki coś magazyn w tej głowie mam, a lubiłam te piosenki straszliwie. Tyle tych psiosenków mam spisiosowanych, ale do żadnej nie szukam melodii, tylko spojrzę na słowa i już wiem. Sama się nawet sobie dziwuję - przyznawała.
Przy selekcji utworów i rozmów autorzy płyty, Magdalena Tejchma i Kuba Borysiak, starali się ukazać Walerię Żarnoch jak najpełniej – dlatego repertuar albumu obejmuje pieśni leśne, obyczajowe, miłosne, dziecięce, zaś najobszerniejszy i najcenniejszy zbiór stanowią pieśni i muzyka związane z weselem. Stąd umieszczenie na płycie szczegółowego przebiegu obrzędu kurpiowskich oczepin wraz z komentarzami śpiewaczki. Do albumu tradycyjnie dołączona jest bogato ilustrowana książeczka, zawierająca niepublikowane wcześniej fotografie z archiwum rodzinnego Walerii Żarnoch oraz ze zbiorów prof. Piotra Dahliga, będącego również autorem merytorycznego tekstu do publikacji.
Tytuł audycji: Kiermasz pod kogutkiem
Prowadzili: Kuba Borysiak i Magdalena Tejchma
Data emisji: 13.02.2022
Godzina emisji: 5.05
