Zachwycały na wystawie światowej 1939. Zespół dzieł wraca do Polski

Z Kazimierza Dolnego do Nowego Jorku

O tych dziełach na wiele lat "zapomniano", choć oglądali je i dokumentowali różni polscy historycy sztuki. Na zamówienie rządu powstały one pod kierunkiem legendarnego dziś prof. Tadeusza Pruszkowskiego w jego atelier w Kazimierzu nad Wisłą, a wykonali je artyści należący do Bractwa św. Łukasza, istniejącego przy warszawskiej Akademi Sztuk Pięknych.

- Z pracowni Tadeusza Pruszkowskiego w późnych latach 20. i latach 30. wyłoniło się kilka grup artystycznych. Tą pierwszą, pionierską było Bractwo św. Łukasza. Była to grupa najbardziej zintegrowana, zżyta i jednorodna, jeśli chodzi o program artystyczny, zdyscyplinowana - podkreślała prof. Irena Kossowska.

Powrót do ojczyzny po 83 latach

Siedem obrazów zdobiło pawilon polski na wystawie światowej w Nowym Jorku w 1939 roku. - Stanowiły one tylko jeden z elementów, które składały się na część reprezentacyjną pawilonu polskiego, na tzw. salę honorową. Miała ona, podobnie jak całość tego założenia, bardzo starannie przemyślany program ikonograficzny i tematyczny. Powołano komisję artystyczną przy komitecie organizacyjnym, który tworzył cały projekt pawilonu polskiego. Profesorowi Pruszkowskiemu, ówczesnemu rektorowi warszawskiej ASP, powierzono funkcję stworzenia zespołu wykonawców tych siedmiu obrazów historycznych - tłumaczyła profesor.

Wybuch II wojny światowej uciął finansowanie polskiej ekspozycji. Część dzieł sprzedano, głównie do Muzeum Polskiego w Chicago, ale cykl siedmiu malowideł historycznych i makaty Mieczysława Szymańskiego trafiły do biblioteki Les Moynes College, gdzie są do dziś. Decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego za kilka miesięcy powrócą do Polski.

Zobacz też:

Bractwo św. Łukasza to grupa artystyczna działająca w latach 1925-1939. Założyli je uczestnicy pierwszego pleneru w Kazimierzu Dolnym: prof. Tadeusz Pruszkowski i jego studenci z warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych: Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Edward Kokoszko, Antoni Michalak, Janusz Podoski, Mieczysław Schulz, Jan Wydra i Jan Zamoyski. Później dołączyli kolejni: Bolesław Cybis, Eliasz Kanarek i Czesław Wdowiszewski, a następnie: Bernard Tadeusz Frydrysiak, Jeremi Kubicki, Antoni Grabarz i Stefan Płużański.

Artyści związani z grupą nawiązywali do wzorów malarstwa z wieku XVI i XVII. Malowali kompozycje historyczne, pejzaże, portrety, sceny rodzajowe i biblijne. Tzw. łukaszowcy podejmowali się również zleceń na dekorację wnętrz. Tak było w przypadku statków MS "Piłsudski" czy MS "Batory". 

Najważniejsze zlecenie pojawiło się w roku 1937. Jedenastu malarzy Bractwa stworzyło wspólnie siedem obrazów przedstawiających najważniejsze wydarzenia z historii Polski na Światową Wystawę w Nowym Jorku w 1939 roku. Inicjatorem przedsięwzięcia był minister Józef Beck.

Audycja: Skarby kultury polskiej

Prowadził: Michał Montowski

Gość: prof. Irena Kossowska (Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) 

Data emisji: 11.05.2022

Godzina emisji: 23.41

pg