Polskie Radio podczas II wojny światowej. Informowało i jednoczyło

Data publikacji: 20.05.2022 10:20

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2022 11:31

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Odbiornik radiowy wyprodukowany tuż przed wojną. Być może radio takie stało również i w jednym z polskich domów , Autor - Miran Lesnik/Pixabay

Polskie Radio było w okresie II wojny światowej kluczowym środkiem masowego przekazu. Nie tylko informowało o działaniach wojennych. Miało także moc jednoczenia i tworzenia narodowej wspólnoty. O znaczeniu Polskiego Radia i jego roli w scalaniu społeczeństwa polskiego opowiedziała prof. Barbara Giza, współautorka pracy "Wrzesień 1939. Filmowe teksty i podteksty".

W pierwszym okresie po wybuchu wojny stałym gościem w Polskim Radiu był prezydent Warszawy Stefan Starzyński, który opowiadał mieszkańcom o przebiegu działań wojennych i zagrzewał do walki.
Wraz z postępami działań wojennych w Warszawie przemówienia Starzyńskiego zmieniały się – od romantycznych po dramatyczne, z wizjami wielkiej Warszawy z przeszłości i wizjami na przyszłość.

Pulitzer dla Starzyńskiego?

We wrześniu 1939 r. Polskie Radio odgrywało bardzo ważną rolę w życiu Polaków. Działo się tak przede wszystkim dlatego, że, dopóki rozgłośnie nie zostały zniszczone, mogło ono docierać do szerokich rzesz odbiorców. – W Polskim Radiu odbywały się też pewne "rytuały", które były istotne z punktu widzenia losów narodu z roku 1939 – mówi prof. Barbara Giza, współautorka i współredaktorka pracy "Wrzesień 1939. Filmowe teksty i podteksty".

Wrzesień 1939. Filmowe teksty i konteksty

– Mam na myśli zwłaszcza obecność prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, który w radiu był w pewnym momencie niemal przez cały czas i mówił do ludzi w sposób, który dziś oceniany jest jako nadzwyczajny. Nawet wtedy mówiono, że chodziło nie tylko o przemówienia, które podtrzymywały na duchu, stanowiły pewien rodzaj zwornika w kontekście tego, co przeżywali Polacy. Wojna spadła na nich nagle, choć jej się spodziewali, i to na dodatek z dwóch stron. Był to zatem zwornik, rezerwuar narodowych mitów i odruchów. Z drugiej strony, o czym mówili już wtedy dziennikarze, zwłaszcza zagraniczni, że były to wspaniałe reportaże. Mówili, że Starzyński powinien był dostać Pulitzera za reportaż wojenny za 1939 rok, informujący o tym, co się wtedy działo, ale też prezentujące nastroje, bohaterów czy wydarzenia, które składały się na obraz wojny – kontynuuje prof. Giza.

We wspomnieniach Szpilmana

Z okresem początku wojny kojarzy się wszystkim nie tylko prezydent Starzyński, ale i Władysław Szpilman. – Szpilman spisał swoje wspomnienia tuż po wojnie, na gorąco – mówi gość radiowej Jedynki. – Pierwsza wersja jego wspomnień to film z końca lat 40., w którym z trudem rozpoznajemy to, co było rzeczywiście udziałem Szpilmana. Polskie Radio, ze względu na to, że było rozbudowane jako instytucja, miało zasięg ogólnopolski, spełniało rolę bardzo istotną. W początkowym okresie, rolę podtrzymywania romantycznego ducha narodu – mówi gość radiowej Jedynki.

Polskie Radio – kluczowe medium podczas II wojny światowej

W początkowym okresie działań wojennych Stefan Starzyński nawoływał przede wszystkim do zrywu, odwołując się do romantycznych mitów ważnych dla polskiego narodu. Jednak później, gdy Niemcy zaostrzali działania, dokonując wcześniej niespotykanych okrucieństw, charakter wystąpień Starzyńskiego zmienił się. Prezydent skupiał się przede wszystkim na opisywaniu sytuacji. Sytuacja stopniowo się pogarszała. Musiał zmierzyć się z obawą, że mimo iż wojna wymagała wielu ofiar, obrona może się nie udać. – Starzyński odwołuje się wówczas do wspaniałych skojarzeń, do wielkiej, nieugiętej, mimo że rzuconej na kolana Warszawy. Mimo że widzi ją w morzu ognia, mówi, że marzy o niej, żeby była wielka i że kiedyś wielka będzie – dodaje gość Programu 1 Polskiego Radia.

Współautorem książki "Wrzesień 1939. Filmowe teksty i podteksty" jest prof. Tadeusz Lubelski.

Czytaj także: