Jak w oczach Sofoklesa i Lema wypada człowiek? Trwa Festiwal "Dwa Teatry"

Data publikacji: 12.06.2022 11:55

Ostatnia aktualizacja: 12.06.2022 12:28

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Gośćmi Martyny Podolskiej byli Katarzyna Dąbrowska, Jarosław Tumidajski oraz Mariusz Malec, Autor - Cezary Piwowarski/Polskie Radio

W Zamościu trwa 21. Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry". Sobota obfitowała w wydarzenia kulturalne. Zaprezentowano sześć słuchowisk radiowych oraz trzy spektakle Teatru Telewizji. O dwóch słuchowiskach mówili Katarzyna Dąbrowska, Jarosław Tumidajski i Mariusz Malec.

W tym roku o Grand Prix i liczne nagrody rywalizuje 19 słuchowisk i 12 spektakli telewizyjnych. Wśród kandydatów znalazły się również te emitowane w Programie 1 Polskiego Radia. M.in. "Edyp w Kolonos" Sofoklesa w reżyserii Mariusza Malca i "Solaris" Stanisława Lema w reżyserii Jarosława Tumidajskiego. Choć utwory pozornie znajdują się na dwóch biegunach (antyczna tragedia i powieść fantastyczna), to można pokusić się o odnalezienie pojęć wspólnych. Bezsilność, bezradność czy słabość i samotność bohaterów wybrzmiewają szczególnie mocno.

Zanurzyć się w świat Lema

W przypadku powieści tak obszernej i pełnej znaczeń jak "Solaris" Stanisława Lema pojawia się pytanie o dostosowanie jej do stosunkowo krótkiej formy, jaką jest radiowe słuchowisko. Jarosław Tumidajski przyznaje, że od samego początku wiedział, jaką esencję dzieła chce wydobyć. Reżyser skupił się na relacjach międzyludzkich. Aspekt kosmiczny nie został pominięty, obecny jest jednak przede wszystkim w tle, realizowany w warstwie dźwiękowej. - Atrakcyjnym wyzwaniem było zastanowić się, a później zrealizować, jak brzmi Stacja Solaris - mówi gość audycji.

W obsadzie słuchowiska znalazła się m.in. znakomita aktorka Katarzyna Dąbrowska. W rozmowie z Martyną Podolską wskazuje, że jej przygoda z twórczością Stanisława Lema rozpoczęła się podczas pobytu w szpitalu. - Pochłonęłam wtedy kilka książek Lema i chyba też było mi to potrzebne, żeby oderwać się od teraźniejszości - wspomina. Jarosław Tumidajski wskazuje natomiast na felietony pisarza, które czytał na łamach "Tygodnika Powszechnego". - Bardzo odpowiadał mi krytyczny, zdroworozsądkowy sposób myślenia tego człowieka. Moja przyjaźń z Lemem trwa chyba od liceum - słyszymy.

Reżyser nie kryje, że Lem w "Solaris" dokonuje bardzo surowej oceny człowieka. Egoistycznego i nieradzącego sobie z własnymi problemami, a przejawiającego wygórowane ambicje. - Jeśli popatrzymy na to, w jakim jesteśmy momencie, w jakim kierunku prowadzimy chociażby własną planetę, to ta diagnoza jest jak najbardziej uzasadniona - nie ma wątpliwości.

Człowiek w oczach Sofoklesa

Kondycja człowieka to zagadnienie mocno obecne również w słuchowisku "Edyp w Kolonos" w reżyserii Mariusza Malca, na podstawie dzieła Sofoklesa. Tu pojęciem kluczowym jest "hybris", czyli "pycha". - Mimo dwóch i pół tysiąca lat między jednym a drugim pisarzem problem jest ten sam. Ludzie zmieniają się we własnej ocenie, ale gatunek brnie coraz głębiej w pustkę, która grozi katastrofą - podkreśla Mariusz Malec, dla którego to nie pierwszy kontakt z greckim tragikiem. W roku 2017 wyreżyserował "Króla Edypa", w roku 2021 właśnie "Edypa w Kolonos", a w roku 2022 "Antygonę".

Mariusz Malec, pytany o powody takiego zainteresowania, przyznaje, że Sofokles w jego ocenie należy do grona pisarzy ponadczasowych. - Wyobraźnia pisarzy ponadczasowych, ich gatunek wrażliwości, poruszane tematy są nieprzemijające i uniwersalne. Taki właśnie jest Sofokles - wyjaśnia gość Programu 1 Polskiego Radia. Dodaje jednocześnie, że na podziw zasługuje również nowy przekład autorstwa Antoniego Libery. Mariusz Malec zwrócił też uwagę na rolę wyobraźni w odbiorze radiowych słuchowisk. - Wierzę, że to, co robimy i tak uruchamia obrazy - przekonuje.