"Gdzie jest czarny neseser?". Trwa akcja Polskiego Radia

Komunikacja z radiosłuchaczami 

Polskie Radio we wrześniu 1939 roku odegrało pionierską rolę jako masowe medium, "na żywo" relacjonujące przebieg wojny, podtrzymujące na duchu obywateli i przekazujące światu barbarzyństwo Niemców, które wstrząsnęło społecznością międzynarodową. W tamtym czasie Rozgłośnia Polskiego Radia w Warszawie posiadała potężną, liczącą prawie 9200 płyt, kolekcję płyt gramofonowych, na których utrwalono dokumenty dźwiękowe z wydarzeń historycznych, wypowiedzi mężów stanu, dowódców wojskowych, naukowców i artystów.

- Radio we wrześniu 1939 roku po raz pierwszy pokazało rolę, której do tej pory nie odgrywało - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia. - Ta rola polegała na bezpośrednim komunikowaniu się najważniejszych osób w państwie z radiosłuchaczami, które pozostały na terenie walczącej Warszawy - dodaje. 

Historia ocalałych płyt 

Takie zapisy poprzez swoją wyjątkowość, przekazanie emocji w głosach mówców stanowiły prawdziwy skarb i dziedzictwo kulturowe. Dlatego wobec nieuchronnego upadku stolicy, pod koniec września 1939 roku bohaterska załoga Rozgłośni Polskiego Radia w Warszawie, która pozostawała na swoich stanowiskach do ostatniej chwili, podjęła decyzję: wynieść z rozgłośni i ukryć u zaufanych osób depozyt historycznie bezcennych płyt gramofonowych nagranych we wrześniu. - Wiemy, że powstało około 200 egzemplarzy płyt. Zostały one podzielone tuż przed podpisaniem aktu kapitulacyjnego Warszawy, w myśl którego zostały one podzielone na trzy części - opowiada gość Jedynki. - Pierwotny pomysł był taki, żeby przekazać wszystkie płyty do ratusza, ale prezydent Starzyński, z uwagi na jego rolę we wrześniu w Warszawie i spodziewaną eksterminację, nie przyjął tych płyt - mówi dyrektor Archiwum Polskiego Radia. 

​

Gdzie jest czarny neseser? 

6 maja 2022 roku Polskie Radio zainicjowało szeroko zakrojoną akcję poszukiwania zaginionych nagrań z września 1939 roku. Tytuł akcji – "Gdzie jest czarny neseser?" – nawiązuje do sposobu wyniesienia płyt z rozgłośni i ukrycia ich przed Niemcami. W czarnym neseserze z budynku przy ulicy Zielnej 25 płyty gramofonowe wyniosły trzy osoby: Eugeniusz Domachowski, ppłk. Wacław Lipiński oraz Mirosław Panufnik. - Jak świadkowie opowiadają, Mirosław Panufnik, kierownik amplifikatorni Polskiego Radia, wyniósł trzecią część do siebie do domu. Przyjaciele wspominają, że płyty zostały ukryte w pracowni lutniczej jego ojca - Tomasza - podkreśla rozmówczyni Krzysztofa Michalskiego. - Te płyty po powstaniu zostały przewiezione. Szukaliśmy dość długo potwierdzenia, gdzie one mogły zostać przewiezione - dodaje. 

Poszukiwania brakującej części kolekcji płyt 

Część odnalezionej kolekcji - w postaci 93 metalowych płyt gramofonowych – została wpisana w ubiegłym roku na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata". Nagrania te zostały wydane właśnie przez Agencję Muzyczną Polskiego Radia w postaci pięciopłytowego, ekskluzywnego boxu.

Premiera albumu "Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku" jest dla Polskiego Radia jednocześnie impulsem do rozpoczęcia poszukiwań brakującej części kolekcji płyt. 

- Musimy pamiętać, że minęło 83 lata, a poszukiwania płyt rozpoczął obecny zarząd Polskiego Radia. Wcześniej robił to pan Maciej Józef Kwiatkowski - zaznacza Elżbieta Berus-Tomaszewska. - Zwróciliśmy się o współpracę z placówkami, ponieważ uważamy, że te płyty nie zostały zniszczone, ponieważ nie jest łatwo zniszczyć metalowe płyty. Mogły zostać wywiezione za granicę, m.in. do Niemiec i tutaj mocno liczymy na Instytut Polski w Berlinie - dodaje. 

Zobacz także: 

Ponadto w "Eurece": 

Zdradzona Polska

Z historykiem z Uniwersytetu Warszawskiego - prof. Rafałem Habielskim - porozmawialiśmy o zdradzonej przez sojuszników we wrześniu 1939 roku Drugiej Rzeczpospolitej.

Przedstawiliśmy sojusznicze zobowiązania wynikające z układów podpisanych z Wielką Brytanią i Francją i ich realizację. Zastanowimy się, z czego wynikała bezczynność sojuszników Polski i jakie to miało konsekwencje dla przebiegu II wojny światowej.

Tytuł audycji: Eureka

Prowadzi: Krzysztof Michalski

Goście: Elżbieta Berus-Tomaszewska (dyrektor Archiwum Polskiego Radia), prof. Rafał Habielski (Uniwersytet Warszawski) 

Data emisji: 1.09.2022 r. 

Godzina emisji: 19.30

ans