II wojna światowa. "Umowa poczdamska nie przewidywała świadczeń pieniężnych"

Data publikacji: 01.09.2022 11:58

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2022 14:07

Ten tekst przeczytasz w 3 minuty

Zniszczony Pałac Lubomirskich przy pl. Żelaznej Bramy w Warszawie. Niemcy do dziś nie wypłacili Polsce reparacji za II wojnę światową, Autor - NAC

II wojna światowa przyniosła ogromne zniszczenia, jak i śmierć milionów ludzi. Po jej zakończeniu Polska nie otrzymała od Niemiec żadnych odszkodowań. - W umowie poczdamskiej, której stroną nie były Niemcy, ani nie była Polska, tylko mocarstwa zachodnie i ZSRR, znalazła się regulacja, w której nie określono wartości reparacji - mówi w Programie 1 Polskiego Radia dr Konrad Graczyk, zastępca dyrektora Biura Badań Historycznych IPN.

II wojna światowa była największą i najkrwawszą wojną w historii ludzkości, w której Polska poniosła relatywnie największe straty i szkody demograficzne spośród wszystkich państw walczących i okupowanych.
Mimo to Polska do dziś nie otrzymała reparacji wojennych od Niemiec.
- Strona niemiecka opierała i opiera swoje stanowisko na kwestii oświadczenia rządu PRL z roku 1953 - informuje dr Konrad Graczyk.

Czy po zakończeniu II wojny światowej udało się Polsce uzyskać jakąkolwiek rekompensatę od Niemiec? - Umowa poczdamska nie przewidywała świadczeń pieniężnych. Jako formę reparacji przewidziano świadczenia rzeczowe, czyli produkty, które miały zostać wyprodukowane w Niemczech, i urządzenia, które miały zostać zdemontowane i przywiezione do Polski czy do innych państw, które miały pobierać świadczenia reparacyjne - wyjaśnia dr Konrad Graczyk.

Ekspert Jedynki zwraca uwagę, że Polska i Niemcy nie były stroną umowy poczdamskiej. Były nią zachodnie mocarstwa oraz ZSRR. - Państwa zachodnie miały zaspokajać się ze swoich stref okupacyjnych, a w przyszłości Republika Federalna Niemiec, natomiast ze strefy okupacyjnej wschodniej ZSRR - tłumaczy.

- Polskie roszczenia reparacyjne miały być zaspokajane z części, która przypadała ZSRR. Jeśli więc weźmiemy za punktu odniesienia 17 września 1939, zbrodnię katyńską itd., to jeszcze dodajmy do tej "wspaniałej" sytuacji pośrednictwo ZSRR (…). Można powiedzieć, że pokutował tutaj brak polskiej strefy okupacyjnej w Niemczech - słyszymy.

15 proc. od ZSRR

Jak wyglądał sposób rozliczania reparacji, gdy pośrednikiem był ZSRR? - Ten procent udziału Polski w reparacjach pobieranych przez ZSRR, to było 15 proc. W perspektywie paru lat ZSRR dwukrotnie wymuszał obniżenie tego procenta. W końcu mamy 1953 rok i dochodzimy do oświadczenia ZSRR pod adresem NRD, że ZSRR zaprzestaje pobierania reparacji - mówi dr Konrad Graczyk.

- Jest też kwestia wtórnego oświadczenia rządu PRL z 23 sierpnia 1953 roku, notabene zostało ono złożone w rocznicę paktu Ribbentrop-Mołotow, w którym nawiązując do decyzji ZSRR, polski rząd zrzekł się odszkodowań od Niemiec - dodaje gość Jedynki.

Niemcy do dziś opierają swoje stanowisko dotyczące reperacji dla Polski na oświadczeniu rządu PRL.

6 mln dzieł klasyków marksizmu i leninizmu

Dr Konrad Graczyk wymienia produkty, które Polska otrzymała od ZSRR w ramach wspomnianych 15 proc. - Były to na przykład maszyny do pisania, motocykle i jakieś odczynniki chemiczne. Ale takim dobrym przykładem pokazującym całą sprawę było wydrukowanie w NRD 6 mln egzemplarzy dzieł klasyków marksizmu i leninizmu w języku polskim. Zostały one przekazane Polsce i w 1949 roku ich udział stanowił 10 proc. całości wartości świadczeń przekazanych Polsce za pośrednictwem ZSRR - zauważa dr Konrad Graczyk.

#bezprzedawNIEnia

W 83. rocznicę wybuchu II wojny światowej wystartowała akcja #bezprzedawNIEnia, która ma na celu uświadomienie strat, jakie Polska poniosła w wyniku napaści hitlerowskiej i radzieckiej. W ramach kampanii Polskie Radio przygotowało serwis internetowy: www.bezprzedawnienia.polskieradio.pl. Znajdują się w nim raporty informacje, analizy, komentarze i materiały dźwiękowe dotyczące strat wojennych.