Armia Krajowa i Polskie Państwo Podziemne. Początki walki konspiracyjnej

W tym roku przypada 80. rocznica utworzenia AK. Przypomnijmy, że AK stała się największą konspiracyjną siłą zbrojną na okupowanych terenach Polski. Zaprzysiężonych zostało od 350 tys. do 400 tys. osób. Uznawana była również za najlepiej zorganizowane podziemne wojsko, działające w okupowanej Europie.

Gość audycji "Przystanek Historia", dr Tomasz Sudoł z Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej, zauważa, że mimo dobrego wyszkolenia polskiej armii obrona przed Niemcami była w 1939 roku niemożliwa. - Szans nie było, ale podjęliśmy walkę. Wojsko Polskie stanęło na wysokości zadania. Analizując to na innym poziomie, bardziej szczegółowym, to wrzesień obnażył wiele słabości Wojska Polskiego, chociażby w kwestiach personalnych. Ale też wojna jest takim momentem, który weryfikuje. Wówczas dopiero można brutalnie stwierdzić, czy dana decyzja była dobra czy nie - wyjaśnia gość Programu 1 Polskiego Radia.

Ekspert dodaje, że zabrakło również czasu na wykorzystanie intensywnych prac zbrojeniowych i wzmocnienie armii. - Nasze plany, jeśli chodzi o modernizację Wojska Polskiego, przewidywały, że ten wielki skok miał nastąpić w okolicach 1940-1941 roku. Niektóre fabryki w Centralnym Okręgu Przemysłowym były już ukończone, ale duża liczba zakładów pracy, na przykład w sektorze przemysłu zbrojeniowego, była jeszcze w trakcie budowy - mówi dr Tomasz Sudoł.

Czytaj także:

Bohaterowie walki o wolność

Dzięki bohaterskiej postawie w trakcie kampanii wrześniowej na kartach historii zapisało się wiele osób walczących o obronę Polski przed inwazją. Dr Tomasz Sudoł podkreśla, że pierwszy miesiąc II wojny światowej miał duże znaczenie dla późniejszej działalności podziemnej. - Biorąc pod uwagę późniejsze wydarzenia, to wrzesień jest kuźnią kadry dowódczej Polskiego Państwa Podziemnego. To jest też cała armia ludzi, którzy później weszli do struktur konspiracyjnych. Po tych trzech tygodniach walk mają ten chrzest bojowy, ich późniejsza walka w partyzantce jest czymś normalnym - mówi ekspert IPN.

Gość radiowej Jedynki zaznacza, że we wrześniu 1939 roku miały miejsce pierwsze działania polskich partyzantów. - Pierwszymi partyzantami II wojny światowej de facto byli polscy żołnierze z oddziałów, które zostały rozbite i znajdowały się już na głębokich tyłach frontu. Są relacje, udokumentowane w dokumentach niemieckich, o oddziałach polskich żołnierzy, które walczą w Borach Tucholskich - opowiada dr Tomasz Sudoł. 

Poszukiwacze ukrytej broni

Żołnierze z rozbitych oddziałów Wojska Polskiego i cywile starali się zabezpieczyć i ukryć broń, którą będzie można później wykorzystać do walki z okupantem. Niemcom podczas września 1939 roku bardzo zależało na przejęciu tych zapasów. - Ta ukryta broń stała się jedną z niemieckich obsesji w tym czasie. Trzeba też powiedzieć o tym, że bardzo sroga kara mogła spotkać osoby, które posiadały broń. Jak się popatrzy na jesień 1939 roku, to te pierwsze miesiące wojny to fala egzekucji na osobach cywilnych za posiadanie broni i areszty - mówi gość radiowej Jedynki.

Początki państwa podziemnego

Decyzja o utworzeniu pierwszych polskich struktur konspiracyjnych zapadła 27 września 1939 roku, podczas obrony Warszawy. - To jest symboliczna data powstania Polskiego Państwa Podziemnego. Mamy tę pierwszą strukturę: Służbę Zwycięstwu Polski. Jest ona tworzona w oparciu o kadrę wojskową - opowiada dr Tomasz Sudoł. Niedługo potem organizacja została rozwiązana przez gen. Władysława Sikorskiego ze względu na powiązanie jej przywódców z władzami sanacyjnymi. Później formację przekształcono w Armię Krajową.

Ekspert IPN zwraca uwagę, że w tym samym czasie powstały znacznie mniejsze, niezliczone organizacje partyzanckie na terenie okupowanej Polski. - Z relacji, dokumentów i ze wspomnień wielu bohaterów tamtych dni wiemy, że już 27 i 28 września w takich małych miasteczkach zawiązywały się struktury organizacji podziemnych - zaznacza dr Tomasz Sudoł.