Powstanie styczniowe. Zryw, który wciąż inspiruje twórców

Powstanie styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863 i było jednym z ważniejszych wystąpień zbrojnych w historii Polski. Trwało do października 1864. Od początku inspirowało twórców, nie tylko literatury. Wśród malarzy, którzy przedstawiali sceny z powstania, byli Artur Grottger, Maksymilian Gierymski, Józef Chełmoński, Antoni Piotrowski czy Stanisław Witkiewicz. Do tematu powstania styczniowego powracano także w XX i XXI wieku. Należy wskazać tu m.in. powieści i dramaty Władysława Terleckiego.

"Cyklop", "Krótka noc" i "Dwie głowy ptaka" to utwory z lat 70. XX wieku. Trzeci z tych dramatów opowiada o postaci Aleksandra Waszkowskiego, ostatniego naczelnika powstania styczniowego. Poruszane tematy dotykają ogółu społeczeństwa, nie tylko jednostki. - Aleksander Waszkowski to postać brawurowa, tragiczna. U Terleckiego jednocześnie niejednoznaczna. (...) Padają tam pytania znacznie głębsze niż tylko względem jednego człowieka - analizuje jeden z aktorów mających okazję czytać ten dramat na scenie.

Kolejne czytanie dramatów Władysława Terleckiego w Teatrze Polskim w Warszawie odbędzie się 29 marca, o godz. 19.30: przeczytany zostanie "Cyklop". Natomiast w maju usłyszymy "Krótką noc". 

"Elegia styczniowa". Analogie między przeszłością a teraźniejszością

W niedzielę (22 stycznia) na antenie Programu 1 Polskiego Radia premierowo wyemitowaliśmy słuchowisko "Elegia styczniowa" w reżyserii Piotra Skotnickiego. W rozmowie z Martyną Podolską autor przekonuje, że warto szukać analogii między historią a teraźniejszością. - Pytanie, jak byśmy się zachowali dzisiaj? Czy podjęlibyśmy walkę? Czy ucieklibyśmy w bezpieczne miejsce? Czy próbowalibyśmy jakoś dogadać się z okupantem? - zastanawia się gość audycji. 

Przypomina, że w przypadku elity, która rozpoczęła powstanie, dylemat przejawiał się w aspekcie organizacyjnym. - Byli biali i czerwoni. Biali myśleli raczej o tym, żeby wybić się na nowoczesność i kontynuować pracę u podstaw. Czerwoni to romantycy, którzy ten zryw rozpoczęli. Pytanie o to, jak byśmy się zachowali, wynika też ze świadomości tego, kim jesteśmy, jaka jest sytuacja geopolityczna - słyszymy w "Kulturalnej Jedynce". 

Tragizm i pamięć

O powody, dla których wydarzeniami sprzed 160 lat interesują się młodzi twórcy, pytany był minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński. - Chciałbym, żeby w jeszcze większym stopniu do tego wracano. To było niesamowicie fascynujące wydarzenie w skali masowej. A jednocześnie w powstaniu były zaklęte wszystkie treści, które w powstaniach są zaklęte: tragizm tego, że musiało wybuchnąć, tragizm porażki, która była nieunikniona, tragizm represji popowstaniowych. A jednocześnie twarda pamięć, że to było ważne, że to nas konstytuowało - podsumowuje. 

YouTube/Polska Agencja Prasowa

W audycji również:

- nowa wystawa w Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej: "Pamięć o powstaniu styczniowym w źródłach pisanych i zabytkach ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie",

- Ewa Heine w swoim cyklu zrecenzowała ostatnie premiery w Teatrze Współczesnym - "Berlin Berlin" oraz "Z ręką na gardle".