Rzeszów i społeczność żydowska. Jak Żydzi zapisali się w historii stolicy Podkarpacia?
- Początkowo nieliczna grupa żydowskich osadników przez kolejne stulecia bardzo się rozrosła. Wielu mieszkających w Rzeszowie Żydów szybko zasymilowało się z Polakami.
- Jednak większość rzeszowskich Żydów, mimo tego, że utożsamiała się z Polską, zachowała swoją odrębność. Dowodem na to był charakterystyczny strój, jak również język, zwyczaje i religia.
- Najnowsza wystawa w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie zatytułowana "Rejsze - Mała Ojczyzna. W kręgu wiary i tradycyjni żydowskiej" próbuje wskrzesić tamten wyjątkowy świat.
Łukasz Ożóg, kierownik Działu Edukacji, Promocji i Cyfryzacji Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, mówi, że celem tej wystawy jest przybliżenie historii, kultury, tradycji i obrzędów związanych ze społecznością żydowską, która "przez kilka wieków stanowiła znaczny odsetek mieszkańców miasta Rzeszowa".
- Na skutek II wojny światowej ta społeczność zniknęła z krajobrazu nie tylko Rzeszowa, ale wielu polskich miast. Tą wystawą chcemy przypomnieć Rzeszów, który już niestety bezpowrotnie przeminął - wyjaśnia.
POSŁUCHAJ
Rzeszów i społeczność żydowska. Jak Żydzi zapisali się w historii stolicy Podkarpacia? (Jedynka/Kulturalna Jedynka)
Rejsze to Rzeszów w języki jidysz
Rzeszowscy Żydzi prowadzili w mieście swoje interesy, przez co odegrali bardzo istotną rolę w rozwoju gospodarczym i przestrzennym miasta, ale wpłynęli także na jego wygląd i niepowtarzalny klimat. W swoich książkach przybliżał go m.in. Franciszek Kotula, znany etnograf i folklorysta. O tym także jest ta ekspozycja.
- Muzeum Okręgowe ma sporą kolekcję judaików, czyli przedmiotów pochodzenia żydowskiego. Kolekcja jest różnorodna, ale niestety nie jest w całości eksponowana w muzeum, ponieważ nie mamy na to miejsca. Część tych obiektów jest zaprezentowana w jednym z naszych oddziałów. Zrodził się jednak pomysł, żeby wszystkie te obiekty zebrać w jedno miejsce i udostępnić zwiedzającym. Są to przede wszystkim przedmioty trójwymiarowe, czyli używane podczas różnego rodzaju świąt żydowskich. Są to też pocztówki i niezwykle ciekawe fotografie - opowiada Marzena Lorens, kurator wystawy.
Wystawa porusza cztery najważniejsze tematy. - Pierwsza część poświęcona jest samej historii Rzeszowa, druga dotyczy obrzędowości żydowskiej związanej ze świętami i etapami życia. Trzecia część poświęcona jest ubiorowi żydowskiemu, a czwarta dotyczy synagogi i tego, co było w niej najważniejsze, czyli Tory - wylicza Marzena Lorens.
- Rejsze to jest po prostu nazwa Rzeszowa w języku jidysz, który był podstawowym językiem społeczności żydowskiej w Rzeszowie, jak w Polsce - dodaje.
Spacer po Rzeszowie. Co warto zobaczyć?
Łukasz Ożóg zachęca również do spaceru po Rzeszowie. - Zachowały się tutaj różnego rodzaju obiekty, które kiedyś służyły społeczności żydowskiej. Te najbardziej okazałe to oczywiście dwie synagogi, które w czasie wojny były zniszczone. Jest to Synagoga Staromiejska, która została pierwotnie wybudowana w XVII wieku oraz XVIII-wieczna Synagoga Nowomiejska, w której dzisiaj mieści się Biuro Wystaw Artystycznych. Są też inne, pomniejsze obiekty - zachęca.
Obok synagog znajduje się plac Ofiar Getta, czyli miejsce po żydowskim kirkucie. Tam właśnie gromadzono Żydów, których wywożono do obozu zagłady. Ten zakątek Rzeszowa jest miejscem do zadumy nad tym, co działo się podczas okupacji.
Czytaj także:
Tytuł audycji: Kulturalna Jedynka
Prowadził: Jakub Domoradzki
Goście: Łukasz Ożóg (kierownik Działu Edukacji, Promocji i Cyfryzacji Muzeum Okręgowego w Rzeszowie), Marzena Lorens (kurator wystawy "Rejsze - Mała Ojczyzna. W kręgu wiary i tradycyjni żydowskiej")
Data emisji: 3.10.2023
Godzina emisji: 23.38
DS
