Unikatowe malowidła - nowe odkrycie badaczy w Starej Dongoli

Stara Dongola - nowe odkrycie

Nubiologia - nauka zajmująca się dziejami Nubii, czyli krainy historycznej obejmującej sporą część dzisiejszego Sudanu i południowy Egipt - to polska specjalność. Twórcą terminu był prof. Kazimierz Michałowski, który wykopaliskami w Faras zapoczątkował serię prac na stanowiskach nubijskich z czasów, kiedy na tym obszarze panowało chrześcijaństwo.

Chyba najdłużej polscy archeolodzy są obecni w Starej Dongoli (staronubijska Tungul) - stolicy Makurii, jednego z najznamienitszych państw afrykańskiego średniowiecza - która wciąż zaskakuje badaczy. Tak się stało również w ostatnim sezonie wykopaliskowym.

Początek miasta datuje się na piąty wiek naszej ery. Wtedy to powstała cytadela, na której wzniesiono pałace i budynki użyteczności publicznej. W połowie szóstego wieku, wraz z przyjęciem chrześcijaństwa, rozpoczęła się dalsza rozbudowa miasta. Poza cytadelą powstały kościoły, dwa klasztory, zabudowa mieszkalna, rezydencjonalna.

Dwa lata temu w samym środku cytadeli odkryto - być może - największy kościół w całej Nubii. Obok niego - w ostatnim sezonie wykopaliskowym - zlokalizowano tajemnicze pomieszczenie z malowidłami i inskrypcjami.

Czytaj także:

Tajemnicze pomieszczenie

Archeolodzy dr Lorenzo de Lellis i dr Maciej Wyżgoł podczas eksploracji domów z epoki Funj (XVI-XIX w. n.e.) pod podłogą jednego z nich znaleźli otwór prowadzący do niewielkiego pomieszczenia, którego ściany ozdobiono unikatowymi przedstawieniami.

Jak wyjaśniła w audycji "Eureka" dr Agata Deptuła, epigrafik i archeolog z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, Dongola jest specyficznym stanowiskiem, z bardzo dużą ilością nawarstwień. Zdarza się, że pod podłogą jednej budowli znajduje się przejście do kolejnej, "do innego świata".

Wstępnie uznano, że odkryte pomieszczenie jest kryptą grobową, ale nie znaleziono wewnątrz szczątków. Dzięki analizie inskrypcji, której dokonała dr Deptuła, okazało się, że jest to pomieszczenie o przeznaczeniu liturgicznym. 

Inskrypcja kilkakrotnie wzmiankuje króla imieniem Dawid i zawiera prośbę do Boga o opiekę nad miastem. Dawid był jednym z ostatnich władców chrześcijańskiej Makurii. Z nieznanych powodów zaatakował Egipt. Ten, w odwecie, zdobył i zniszczył częściowo Dongolę.

Czytaj także:

Unikatowe przedstawienie

Jeśli chodzi o malowidła, w niektórych miejscach były one odspojone od ściany, jednak sama warstwa malarska zachowała się nadzwyczaj dobrze. Konserwatorom udało się je zabezpieczyć.

Dekoracjom miała okazję przyjrzeć się Magdalena Skarżyńska, konserwator dzieł sztuki i historyk sztuki z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. - Taką najciekawszą i najbardziej rozbudowaną, jest scena prezentującą króla nubijskiego - Dawida, Chrystusa i archanioła Michała - wskazała.

Nie jest to typowe przedstawienie protekcji władcy nubijskiego przez świętych i archaniołów. Król kłania się zasiadającemu na obłokach Chrystusowi całując jego dłoń. Władcę wspiera archanioł Michał, którego rozłożone skrzydła otaczają opieką zarówno króla jak i samego Chrystusa. Scena taka nie ma analogii w malarstwie nubijskim. 

Archeolodzy chcieliby wrócić do Dongoli, ale muszą czekać na zakończenie wojny domowej w Sudanie.

Poza tym w audycji:

Polska misja archeologiczna w Novae w Bułgarii, badająca ruiny twierdzy legionowej z początków naszej ery, odkryła dwie antyczne "lodówki". To zagłębione w ziemi pojemniki wykonane z płyt ceramicznych. Jeden z nich osadzony został na ołowianej rurze wodociągowej, która stała się niejako dodatkowym "elementem chłodzącym". Tę wyjątkową "zamrażarkę" z pozostałościami produktów spożywczych odkryto podczas niedawno zakończonego sezonu wykopaliskowego w obrębie domu centuriona, czyli oficera armii rzymskiej.

Gość: prof. Piotr Dyczek - dyrektor Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, szef misji w Novae.