Marzec 1968 i Grudzień 1970. Dwa oblicza kryzysu PRL
- Rządy Władysława Gomułki przyniosły dwa przełomowe kryzysy naszej historii: w marcu 1968 roku - protesty studentów, i grudniu 1970 roku - protesty robotników.
- Brutalnie stłumiony protest studentów w 1968 roku miał wiele przyczyn, na pewno był skutkiem rozczarowania systematycznym kurczeniem się obszaru swobód obywatelskich i demokracji po wielkich przemianach 1956 roku.
- Ogłoszenie podwyżek cen żywności spowodowało w grudniu 1970 protesty robotników w całej Polsce, głównie w Gdyni, Gdańsku, Szczecinie i Elblągu. Zostały one stłumione przez milicję i wojsko.
Marzec 1968
Liberalne zmiany zainicjowane przez I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę w październiku 1956 roku, m.in. amnestia dla więźniów politycznych, poprawienie stosunków z Kościołem, ograniczenie cenzury czy ukrócenie samowoli organów bezpieczeństwa, nie doczekały się realizacji, rozczarowując społeczeństwo.
Rozbudowano aparat policyjny, zaostrzono cenzurę, powrócono do polityki antykościelnej (m.in. usunięcie lekcji religii ze szkół). Działaniom tym towarzyszyła intensywna antyinteligencka kampania propagandowa. Do tego doszedł cały szereg działań antysemickich, których tłem była wojna sześciodniowa między Izraelem a krajami arabskimi.
25 listopada 1967 roku odbyła się premiera nowoczesnej inscenizacji "Dziadów" Adama Mickiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie. Władza uznała, że spektakl jest antyradziecką prowokacją i zdjęła go z afisza. Wywołało to protest wśród studentów, do których dołączyli literaci. Stefan Kisielewski nazwał władze PRL "dyktaturą ciemniaków".
Czym był wtedy, czym jest dziś ten pierwszy kryzys, podczas którego władze brutalnie stłumiły protesty studentów?
Grudzień 1970
Epoka towarzysza Władysława Gomułki miała się zakończyć sukcesem - podpisaniem układu między PRL a RFN, który potwierdzał granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej w grudniu 1970 roku. Czy dlatego I sekretarz uznał, że to dobry moment na podwyżkę cen żywności, co przekazano Polakom 12 grudnia 1970 roku?
Dwa dni później zaprotestowali stoczniowcy. W wyniku użycia broni przez siły porządkowe w Gdańsku, a także w Gdyni w tzw. czarny czwartek, zginęli robotnicy. Do starć doszło także w innych miastach Polski.
Czym były te wydarzenia dla ich uczestników? Co przyniosły? Czym są, co znaczą i jak wpływają na współczesnych?
POSŁUCHAJ
Marzec 1968 i Grudzień 1970. Dwa oblicza kryzysu PRL (Historia żywa/Jedynka)
Czytaj także:
Tytuł audycji: Historia żywa
Prowadziła: Dorota Truszczak
Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk, publicysta, nauczyciel akademicki, sowietolog, autor "Dziejów Polski")
Data emisji: 23.09.2023
Godzina emisji: 21.08
kk
