Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. "Znaki pamięci" - reportaż Moniki Chrobak

Data publikacji: 03.11.2023 08:02

Ostatnia aktualizacja: 03.11.2023 08:22

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska darczyńcy ziemi, na której jest zlokalizowany, Jana Pęksy. W gwarze góralskiej brzyz (brzyzek) oznacza urwisko nad potokiem, Autor - PAP/Grzegorz Momot

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku to jedna z najsłynniejszych nekropolii w Polsce i najstarsza w Zakopanem. Został założony w drugiej połowie XIX wieku przez pierwszego proboszcza zakopiańskiego, księdza Józefa Stolarczyka.

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku to jedna z najsłynniejszych nekropolii w Polsce i najstarsza w Zakopanem. Został założony w drugiej połowie XIX wieku.
Pierwotnie był miejscem pochówku mieszkańców Zakopanego i okolic. W 1889 roku pochowano na nim pierwszą osobę zasłużoną dla Zakopanego, doktora Tytusa Chałubińskiego.
W 1931 roku Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku uznano za zabytek narodowy.

Grunty pod Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku ofiarował właściciel terenu - Jan Pęksa. Pierwotnie był on miejscem pochówku mieszkańców Zakopanego i okolic. Były tu grzebane także bliżej nieznane osoby młode, ofiary wypraw w Tatry lub gruźlicy. W 1889 roku pochowano na nim pierwszą osobę zasłużoną dla Zakopanego, doktora Tytusa Chałubińskiego.

Czytaj także:

Grób Nieznanego Żołnierza. Najważniejsze miejsce pamięci narodowej w naszym kraju

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku - kto tu został pochowany?

Obecnie znajduje się tu ok. 500 grobów, w tym 250 osób zasłużonych. Spoczywają tu m.in.: Kazimierz Przerwa-Tetmajer (poeta), Kornel Makuszyński (pisarz, krytyk), Antoni Kenar (rzeźbiarz), Antoni Rząsa (rzeźbiarz), Władysław Orkan (pisarz), Władysław Hasior (rzeźbiarz) czy Zofia Radwańska-Paryska (pisarka, taterniczka).

Czytaj także:

Patroni 2023 roku. Gdzie można znaleźć ich groby, pomniki i tablice pamięci?

Na cmentarzu są rodzinne nagrobki rodów góralskich - Gąsieniców, Walczaków, Pęksów i innych.

Na cmentarzu są też nagrobki symboliczne: himalaisty Macieja Berbeki, etnografa Bronisława Piłsudskiego, kompozytorów Karola Szymanowskiego i Mieczysława Karłowicza, generała Mariusza Zaruskiego, pisarza, malarza i dramaturga Stanisława Ignacego Witkiewicza Witkacego oraz olimpijczyka i taternika Bronisława Czecha.

Rzeźba na grobie Tadeusza Gąsienicy-Giewonta. Fot. TRAVELPHOTO / Forum

Czytaj także:

Stare Powązki w Warszawie. Nekropolia, która przeżyła miasto

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku - zabytek narodowy

- Niemal wszystkie nagrobki na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku są niepowtarzalnymi dziełami sztuki - mówi architekt, muzyk i popularyzator folkloru góralskiego Jan Karpiel Bułecka z Zakopanego, który opowiada w reportażu Moniki Chrobak o tym niezwykłym miejscu.

Są tu kapliczki, góralskie krzyże rzeźbione w motywy podhalańskie, malowane na szkle lub wykonane w drewnie, kamieniu czy metalu.

W 1931 roku Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku uznano za zabytek narodowy.