Zamki w Polsce. Warto je rekonstruować czy lepiej pozostawić ruiny?

Data publikacji: 07.11.2023 12:18

Ostatnia aktualizacja: 07.11.2023 19:58

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Zamek Ogrodzieniec - ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Podzamcze w województwie śląskim. Zamek został wybudowany w XIV-XV wieku przez ród Włodków Sulimczyków, Autor - Patryk Kosmider/shutterstock.com

Ponad jedna trzecia zamków znajdujących się na terenie Polski to ruiny. Część z tych obiektów zniszczeniu uległa jeszcze w XVI wieku, inne nie przetrwały wojen lub destrukcyjnego upływu czasu, często jednak w obecnym kształcie wpisują się trwale w krajobraz kulturowy i geograficzny regionu. Czy w oparciu o badania i ustalenia specjalistów zamki te powinny zostać odbudowane?

Historia nie była łaskawa dla polskich zamków. Żaden spośród ponad 400 obiektów nie zachował się w swoim pierwotnym kształcie do dzisiaj. Ponad jedna trzecia to ruiny.
Czy należy odbudowywać to, co od wieków pozostaje w ruinie? Czy powinniśmy pozostawić historyczne ruiny w kształcie zastanym - niezmienionym? Na te pytania odpowiedzi szukają uczestnicy konferencji "Odbudować, zmienić, zachować? Zamki w krajobrazie Polski".

Co zrobić z zamkami w stanie ruiny?

Trwa (7-8 listopada) konferencja "Odbudować, zmienić, zachować? Zamki w krajobrazie Polski", podczas której zgromadzeni eksperci z dziedziny historii, historii sztuki, architektury oraz konserwacji zabytków wspólnie dyskutują o krajowych i międzynarodowych doświadczeniach związanych z problematyką zamków pozostających obecnie w stanie ruiny.

Organizatorzy konferencji - Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków, Stowarzyszenie Historyków Sztuki i Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków - podkreślają, że historia nie była łaskawa dla polskich zamków. Żaden spośród ponad 400 obiektów nie zachował się w swoim pierwotnym kształcie do dzisiaj.

Niektóre zostały przebudowane lub zrekonstruowane, nie zawsze w sposób udany, ale wiele - ok. 160 - to ruiny. Część uległa zniszczeniu jeszcze w XVI wieku, inne nie przetrwały wojen lub destrukcyjnego upływu czasu. Są wśród nich obiekty czy zespoły obiektów, które odegrały ważną rolę w historii kraju, takie jak zamki kazimierzowskie czy warownie Szlaku Orlich Gniazd.

Mamy przykład zamku odbudowanego z pustaków

W audycji "Cztery pory roku" dyrektor Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków (NIKZ), dr Michał Laszczkowski, podkreślił, że problemów związanych z zamkami w Polsce jest kilka.

Po pierwsze pojawiają się pytania, czy rekonstruować obiekty, które obecnie są w stanie ruiny, czy zachować je w stanie nienaruszonym. Po drugie - co zrobić z otoczeniem zamków. Wokół niektórych budowli urosły wręcz wesołe miasteczka, które niekoniecznie powinny się tam znaleźć.

Gość radiowej Jedynki zapytany, które obiekty nie powinny zostać odbudowane, bo tak będzie lepiej, wskazał na zamek Ogrodzieniec. Według dr. Laszczkowskiego ta - ogromna - ruina pozwala nam wyobrazić sobie, co by było, gdyby historia potoczyła się inaczej. Tak mógł wyglądać Wawel.

A który obiekt należy zrekonstruować? Rozmówca Macieja Kurzajewskiego powiedział, że obecnie dysponujemy technologiami znacznie lepszymi niż te, którymi dysponowali nasi poprzednicy. Jednocześnie dziś mamy inny gust niż kiedyś, większe wymagania. Fuszerka nie przejdzie.

- Mamy przykłady zamków odbudowanych w latach 90. Wówczas cieszyło się to bardzo dużym poparciem. Dzisiaj jest to dla nas powód do wstydu. Mamy przykład zamku odbudowanego z pustaków... To są na tyle ważne obiekty, że przekazanie ich w formie karykaturalnej kolejnym pokoleniom będzie grzechem, z którego nikt nas nie rozgrzeszy - stwierdził.

- Weźmy dwa warszawskie obiekty: Zamek Królewski i Zamek Ujazdowski. Ten pierwszy jest niemal wierną repliką pewnego momentu swojej historii, drugi został odbudowany nieco po macoszemu i to widać. Mimo zachowania bryły w detalu jest niezbyt fortunnie wykończony - zwrócił uwagę.

Na pytanie, który zamek jest jego ulubionym, dr Laszczkowski odpowiedział, że Liw. - Z jego niesamowitą historią - dodał.