Teheran i Jałta. Zdrada z punktu widzenia Polski, realpolitik z puntu widzenia aliantów

Teheran i Jałta. Co wydarzyło się podczas tych konferencji?

Teheran i Jałta zapisały się w pamięci historycznej Polaków zdecydowanie negatywnie. Podczas konferencji w Teheranie Churchill zaproponował Polskę między Odrą a granicą opartą na linii Curzona, czyli linii demarkacyjnej wojsk polskich i bolszewickich z lipca 1920 roku. W Jałcie natomiast Rzeczpospolita ostatecznie straciła Wilno i Lwów za sprawą Stalina, który przeforsował przesunięcie Polski jeszcze bardziej na Zachód, nad Nysę Łużycką.

Jak rozumieć trzeba Jałtę?

Prof. Andrzej Nowak przypomina, że Polska jako pierwsza stawiła zbrojny opór Hitlerowi. Do tego faktu nawiązywał polski rząd, uznawany nieprzerwanie od okresu przedwojennego, a później od 1 września 1939 zarówno w Paryżu, jak i w Londynie i Waszyngtonie. - W Jałcie trwają dyskusje na temat unieważnienia tego rządu bez jego udziału - wskazuje rozmówca Doroty Truszczak. 

Zachodni koalicjanci zaczynają rozważać "porzucenie" swojego antyhitlerowskiego koalicjanta i zastąpienie go "tworem, jakiego życzy sobie nowy koalicjant, a wcześniej współagresor na Polskę, Józef Stalin". - To jest niewątpliwie realpolitik po stronie mocarstw zachodnich. Stalin ma kilkanaście milionów żołnierzy pod bronią. Związek Sowiecki istotnie dźwiga ciężar walk na kontynencie europejskim - tłumaczy gość audycji. 

Co wydarzyło się na konferencji w Quebecu?

Prof. Andrzej Nowak zwraca również uwagę, że początków tego co przyniosły Teheran i Jałta należy upatrywać w konferencji w Quebecu (1943). Wówczas anglosascy sztabowcy podjęli decyzję, że drugi front zostanie otworzony na północy Francji, a nie na Bałkanach. - Gdyby Churchill mógł przeforsować swoją decyzję wbrew generałom, o przyszłości Europy Środkowo-Wschodniej rozstrzygałyby nie tylko wojska Stalina - zauważa. I choć nie ma pewności, że pomysł Churchilla przyniósłby ostatecznie obecność wojsk alianckich na terenie Polski, to z chwilą podjęcia decyzji w Quebecu możliwość wpływu przez państwa zachodnie na cały obszar Europy Wschodniej się osłabiła. 

Na czym zależało Amerykanom?

W kontekście konferencji jałtańskiej prof. Andrzej Nowak zwraca uwagę na jeszcze jedną kwestię. - Stanom Zjednoczonym niemal za wszelką cenę zależało na tym, żeby uzyskać zgodę od Stalina na udział Armii Czerwonej w wojnie przeciwko Japonii na Dalekim Wschodzie. Przypomnijmy, że Stalin zabezpieczył się przed wybuchem konfliktu z Hitlerem, zawierając w kwietniu 1941 roku układ o neutralności z Japonią - wyjaśnia. 

---

Gość audycji "Historia żywa" podsumowuje, że poczucie zdrady po stronie polskiej było "równie usprawiedliwione jak przekonanie zachodnich przywódców, że właściwie nie ma wyjścia, że zgodnie z realiami trzeba Polskę przesunąć na zachód i oddać de facto pod kontrolę sowiecką".