Roman Dmowski - jedna z najbardziej znanych postaci historii najnowszej Polski

Data publikacji: 02.01.2024 21:49

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2024 09:36

Ten tekst przeczytasz w 3 minuty

Roman Dmowski, Autor - PAP/Avalon

Roman Dmowski to współtwórca ruchu narodowego, Narodowej Demokracji, przez wiele lat jego przywódca, niekwestionowany autorytet, dyplomata, nazywany jednym z ojców niepodległości, największy adwersarz Józefa Piłsudskiego. 2 stycznia 2024 roku minęło 85 lat od jego śmierci. Jak zapisał się w pamięci współpracowników, przyjaciół, współczesnych jego czasom?

85 lat temu, 2 stycznia 1939 roku, zmarł Roman Dmowski, jeden z "ojców" niepodległości Polski, zaliczany do grona najwybitniejszych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych polityków w naszej historii najnowszej.
Był współzałożycielem i głównym ideologiem Narodowej Demokracji.
Roman Dmowski miał inną od Józefa Piłsudskiego wizję odradzającej się w 1918 roku Polski, odegrał jednak wielką rolę w tworzeniu II Rzeczpospolitej.

"Miłośnik Polski, autentyczny patriota"

Choć jego wizja wolnej Polski była inna od wizji Józefa Pilsudskiego, obaj politycy współpracowali ze sobą. Józef Piłsudski - po wprowadzeniu do Komitetu Narodowego swoich ludzi - uznawał go za reprezentanta kraju na Zachodzie. Z kolei Roman Dmowski ostrzegał swoich stronników w kraju przed działaniem na szkodę warszawskiego ośrodka władzy.

Jan Żaryn podkreśla, że Roman Dmowski był autentycznym patriotą, który oddał swoje życie Polsce. - Niewątpliwie zarówno Dmowski, jak i Józef Piłsudski, potrafił oczarować swoich zwolenników - mówi. - Roman Dmowski miał niezwykłe talenty, przede wszystkim był człowiekiem bezinteresownym, tzn. był mężem stanu, dyplomatą, wychowawcą i miał niezwykle błyskotliwy umysł, znał kilka języków. To wszystko dawało jednoznaczną ocenę tego człowieka, że to jest naprawdę miłośnik Polski - przyznaje.

W ocenie gościa Jedynki, Roman Dmowski był autentycznym patriotą. - Młodzi ludzie z pokolenia XIX i XX wieku bez wątpienia byli zakochani w Polsce i sens swojego życia odkrywali przez pryzmat daru, poświęcenia. Tamci ludzie widzieli, że w Dmowskim to nie jest tylko deklaratywny dar, ale rzeczywisty. (...) W wielu przemówieniach, homiliach było mówione, że on niczego nie chciał od ojczyzny, ale także od niej niczego nie otrzymał, bo nie po to starał się o odzyskanie przez Polskę niepodległości - opowiada historyk.

Uroczystości pogrzebowe

Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie i tam rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe. - Natychmiast przyjechały delegacje Stronnictwa Narodowego, powstał komitet na czele z Aleksandrem Dębskim. Były pierwsze modlitwy, pierwsze żałobne nabożeństwo, a następnie trumna z Romanem Dmowskim została przewieziona do Łomży i tam jego przyjaciel, a jednocześnie ordynariusz łomżyński, czyli biskup Stanisław Łukomski, odprawiał mszę żałobną i rozpoczęła się wędrówka do Warszawy. Trwała przez noc z 4 na 5 stycznia 1939 roku i miała niezwykły charakter - podkreśla prof. Żaryn.

Został on pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie. - Droga z trumną Romana Dmowskiego prowadziła na Bródno. (...) Tam w rodzinnym grobowcu został pochowany, a między 2 a 7, 9 i 14 stycznia w całej Polsce odbywały się podobne uroczystości, ponieważ nie wszyscy mogli przyjechać do Warszawy. W samej stolicy policzono, że było obecnych ponad 200 tys. ludzi - dodaje.

"Odszedł człowiek wybitny"

- Śmierć i te wszystkie uroczystości związane z osobą Dmowskiego świadczyły o tym, że odchodził człowiek wybitny, wielki. I świadectwem tego były także nekrologi i listy kondolencyjne, które docierały do głównych organizatorów uroczystości, czyli Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego. Szczególnie piękny list, który warto cytować wielokrotnie, pochodzi od Ignacego Jana Paderewskiego, który wspominał, jak "miał to szczęście, że razem z Romanem Dmowskim mógł przyczyniać się do odzyskania przez Polskę niepodległości podczas i tuż po I wojnie światowej" - mówi gość audycji "Dziedzictwo i pamięć".