Nowe metody w diagnozowaniu gruźlicy. Już nie trzeba czekać trzech miesięcy - odpowiedź w dwie godziny

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywołaną przez prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Najczęstszą postacią gruźlicy jest gruźlica płuc, ale choroba może rozwijać się w innych narządach ciała.

Gruźlica wciąż jest w czołówce najbardziej śmiertelnych chorób zakaźnych - co roku dochodzi do ok. 10 mln nowych zachorowań, umiera zaś ok. 1,4 mln osób. Główne czynniki ryzyka to - w kolejności - niedożywienie, alkoholizm, palenie papierosów, osłabiające odporność zakażenie wirusem HIV oraz cukrzyca.

Gruźlicą można się zarazić poprzez bliski kontakt, na przykład długotrwałe przebywanie w pomieszczeniu z osobą, która kaszle, odkrztusza, mówi lub śmieje się głośno. Prątki gruźlicy krążą wówczas powietrzu - wraz z ich wdychaniem dochodzi do zakażenia. Szczepionkę przeciw tej chorobie wynaleziono w 1921 roku.

W 2023 roku zarejestrowano w Polsce 4231 przypadków gruźlicy, w tym 4077 gruźlicy płuc. Zapadalność wynosiła 11,2 na 100 tys. (u kobiet 5,6 na 100 tys.; u mężczyzn 17,2 na 100 tys.). Zachorowało 45 dzieci i 60 nastolatków. Tzw. gruźlicę wielolekooporną (MDR-TB) rozpoznano u 89 chorych, u pięciu kolejnych wykryto oporność na ryfampicynę.

Najważniejszym działaniem w walce z gruźlicą jest szybkie wykrywanie choroby i właściwe leczenie. 

Postęp technologiczny ma istotne znaczenie

24 marca obchodziliśmy Światowy Dzień Walki z Gruźlicą. Tego dnia, w 1882 roku, niemiecki mikrobiolog Robert Koch ogłosił odkrycie prątka gruźlicy. Z tej okazji w radiowej Jedynce rozmawialiśmy o nowoczesnej diagnostyce tej choroby.

 - W tak starej chorobie, jak gruźlica, postęp technologiczny ma istotne znaczenie - podkreślił w audycji "Eureka" dr n. med. Adam Nowiński, koordynator programu pilotażowego leczenia gruźlicy lekoopornej, lekarz z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc.

- Techniki molekularne przyspieszyły diagnostykę chorego z gruźlicą i z gruźlicą wielolekooporną - powiedziała prof. dr hab. Ewa Augustynowicz-Kopeć, dyrektor ds. Naukowych Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, kierownik Zakładu Mikrobiologii Krajowego Referencyjnego Laboratorium Prątka, konsultant wojewódzki ds. mikrobiologii lekarskiej.

- W ciągu dwóch godzin od dostarczenia materiału od chorego z podejrzeniem gruźlicy do laboratoriów zajmujących się diagnostyką jesteśmy w stanie stwierdzić, czy w tym materiale od chorego jest materiał genetyczny prątka - wyjaśniła i dodała, że istnieją już metody, które od razu identyfikują, czy mamy do czynienia z gruźlicą wielolekooporną.

Gość audycji "Eureka" przypomniała, że kiedyś ten proces trwał nawet trzy miesiące. - Musimy mieć świadomość, że tu mamy do czynienia z bakterią, która jest tzw. leniuchem, czyli taką bakterią, której czas generacji, podziałów komórkowych, jest bardzo długi. Komórka prątków dzieli się raz na 24 godziny. Dla porównania - komórka escherichii coli dzieli się raz na 20 minut - wskazała.

Dr n. med. Adam Nowiński podkreślił, że sztuczna inteligencja umożliwia szybką i masową diagnostykę radiologiczną.

- Stworzyliśmy system, który pozwala na wykonywanie badań radiologicznych w każdym miejscu w trybie mobilnym za pomocą niewielkiego przenośnego urządzenia, które natychmiast przekazuje dane bezprzewodowo do systemu sztucznej inteligencji. System automatycznie identyfikuje pacjentów, którzy są zagrożeni gruźlicą. Takie osoby natychmiast kierowane są na badania - opowiedział.

Ów system to przenośny moduł, dwie walizki, dzięki którym, jeśli sytuacja tego wymaga, można zbadać duże populacje osób w bardzo krótkim czasie.

Czytaj także:

Poza tym w audycji:

Czym jest deepfake? Naukowcy chcą walczyć z dezinformacją

W erze cyfrowej, gdy technologia deepfake staje się coraz bardziej zaawansowana, naukowcy podejmują wyzwanie stworzenia metod, które pomogą odróżnić prawdziwe treści od manipulowanych. Na Politechnice Gdańskiej realizowany jest projekt badawczy, który może mieć ogromne znaczenie w walce z dezinformacją.

Gość: prof. Andrzej Czyżewski (Politechnika Gdańska).