"Dziewczyna z warkoczami" - historia walki batalionu AK "Parasol"

W walkach uczestniczyła ppor. Krystyna Wańkowicz ps. "Anna", córka Melchiora Wańkowicza. Była łączniczką kierującego obroną dowódcy plutonu sierżanta podchorążego Janusza Brochwicza-Lewińskiego ps. "Gryf" (późniejszego generała) i ppor. Stanisława Leopolda ps. "Rafał" - dowódcy 1 kompanii "Parasola".

Wańkowicz poległa 6 sierpnia wraz z sześcioma żołnierzami "Parasola" w wyniku eksplozji pocisku moździerzowego dużego kalibru. Została pochowana tam, gdzie zginęła - we wspólnej mogile w okolicach Cmentarza Kalwińskiego.

Po wojnie, mimo intensywnie prowadzonych poszukiwań, nie odnaleziono jej ciała. W audycji córkę Wańkowicza wspominają ppłk Zbigniew Rylski ps. "Brzoza", 101-letni, być może ostatni żyjący żołnierz "Parasola", oraz zmarły kilka lat temu gen. Brochwicz-Lewiński. Byli oni świadkami jej śmierci.

Czytaj także:

"Pałacyk Michla"

Żołnierze batalionu AK "Parasol" bronili m.in. pałacyku Michlera. Niemcy zaciekle szturmowali budynek, chcąc odblokować arterię wolską łączącą ich przez most Kierbedzia z oddziałami walczącymi za Wisłą. Natrafili jednak na świetnie zorganizowaną obronę. 

W przededniu niemieckich szturmów Józef Szczepański ps. "Ziutek" napisał większość zwrotek najsłynniejszej powstańczej piosenki "Pałacyk Michla". Wówczas też miała ona swoją premierę. Pozostałe zwrotki napisał po wycofaniu się "Parasola" na Stare Miasto, w pałacu Krasińskich.

Zaciekłe walki o arterię wolską przeniosły się następnie na cmentarze: kalwiński i ewangelicki. Wspominają je w audycji nieżyjący już żołnierze harcerskiego batalionu "Parasol": ppłk Stanisław Jastrzębski ps. "Kopeć", w sierpniu 1944 plutonowy podchorąży, mjr Maria Stypułkowska-Chojecka ps. "Kama", w czasie powstania łączniczka-sanitariuszka w stopniu kaprala podchorążego, i ppor. Zofia Świeszcz-Łazor ps. "Zojda", w powstaniu sanitariuszka i łączniczka.

Klimat audycji, poza wspomnieniami i powstańczymi piosenkami, tworzą m.in. fragmenty wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Zapraszamy do wysłuchania:

80. rocznica powstania warszawskiego

Powstanie warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. 1 sierpnia 1944 roku do walki stanęło ok. 40-50 tys. powstańców. Planowane na kilka dni trwało ponad dwa miesiące.

W czasie walk w Warszawie zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wyniosły ok. 180 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono ze zniszczonego miasta, które po powstaniu Niemcy niemal całkowicie zburzyli.

Audycję specjalną "Dziewczyna z warkoczami" przygotował Dariusz Kwiatkowski. Została ona wyemitowana w radiowej Jedynce w piątek, 2 sierpnia, po godz. 1.00 w nocy.

ans/kk/wmkor