Pierwszy Pomnik Historii. "Lato z Radiem" w Biskupinie

Odkrycie osady na półwyspie Jeziora Biskupińskiego było następstwem pogłębienia w 1932 roku koryta rzeki Gąsawki, przepływającej przez pałuckie jeziora. W wyniku prac melioracyjnych poziom wody w Jeziorze Biskupińskim obniżył się o kilkadziesiąt centymetrów, odsłaniając rzędy ukośnych pali wbitych w brzeg półwyspu.

Zainteresował się nimi - jak opowiedziała w audycji "Lato z Radiem" Anna Grossman z Muzeum Archeologicznego w Biskupinie - wiosną 1933 roku nauczyciel z Biskupina, Walenty Szwajcer. Zaniepokojony tym, że znalezisko może zostać zniszczone poinformował o nim Józefa Kostrzewskiego, profesora Uniwersytetu Poznańskiego. Ten podjął decyzję o jak najszybszym rozpoczęciu badań archeologicznych. Wówczas określono już, że mamy do czynienia z odkryciem z przełomu epok brązu i żelaza.

Biskupin - Pomnik Historii

Pierwsza ekspedycja wykopaliskowa w Biskupinie mierzyła się z ogromnymi trudnościami nie tylko naukowymi, ale także organizacyjnymi. Brakowało funduszy, sprzętu oraz bazy noclegowej. Grupa badaczy składała się z zaledwie kilku osób. Jednak dzięki staraniom prof. Kostrzewskiego i dr. Zdzisława Rajewskiego wykopaliska zyskały w krótkim czasie rangę i sławę wcześniej niespotykaną w polskiej archeologii. 

O wykopaliskach opowiedzieli w "Lecie z Radiem" Łukasz Gładysiak i Michał Ostrowski ze stowarzyszenia historycznego "Dawny Kołobrzeg". O ruchu turystycznym, który narodził się tu w latach 30. XX wieku mówili w radiowej Jedynce Michał Cieślik i Adam Wojtyczka ze Stowarzyszenia Rowery Zabytkowe Zabrze.

Z uwagi na szczególną wartość dla dziedzictwa kulturowego oraz znaczenie naukowe i dydaktyczne, obszar półwyspu Jeziora Biskupińskiego i okolicy od 1994 roku jest uznany za Pomnik Historii. Obecnie na jego terenie znajdują się rekonstrukcje pradziejowych i wczesnośredniowiecznych osiedli, w tym słynnej osady obronnej z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.

XXIX Festyn Archeologiczny

W dniach 14-18 września w Biskupinie odbywa się XXIX Festyn Archeologiczny "Biskupin. Pierwszy Pomnik Historii". Tematem przewodnim wydarzenia jest sam Biskupin. W jego trakcie zostanie uczczona 90. rocznica badań w tym niezwykłym miejscu, które jako pierwsze wyróżniono tytułem Pomnika Historii.

Uczestnicy festynu mogą się dowiedzieć m.in. jak wyglądało życie codzienne i wierzenia 2700 lat temu, jak budowano osadę obronną na półwyspie, jakie rosły tu rośliny uprawne i jakie zwierzęta tu hodowano, jakie potrawy są charakterystyczne dla kuchni ludności kultury łużyckiej, w co się ci ludzie ubierali i jak wytwarzali narzędzia oraz uzbrojenie.

Tajemnice Biskupina

Ciekawostek na temat Biskupina można było wysłuchać także w audycji "Lato z Radiem".

Przed kim, przed czym, grodzili się mieszkańcy Biskupina? - Przed zagrożeniem ze wschodu. Ludności kultury łużyckiej zagrażały plemiona koczowników, Scytów, Kimerów - wyjaśnił w radiowej Jedynce dr Szymon Nowaczyk, archeolog, zastępca dyrektora ds. merytorycznych Muzeum Archeologicznego w Biskupinie.

- Musiał być poważny powód, by ktoś z własnej woli zdecydował się tu zamieszkać. Proszę sobie wyobrazić - osada o powierzchni ok. 2 ha, a w niej skupionych 13, potem 12, rzędów domów. Ok. 800-1000 osób. Konflikty sąsiedzkie na pewno były codziennością. O wilgoci, o problemach z reumatyzmem, grzybem nie wspomnę - zauważył gość "Lata z Radiem".

To dlaczego mieszkańcy opuścili gród? - Klimat się ochłodził. Spadła średnia roczna temperatur, zwiększyła się suma opadów. Poziom wód zaczął się podnosić. Kiedy podniósł się - jak się szacuje - o nawet dwa metry, mieszkańcy zaczęli mieć problemy. Musieli się przenieść na wyżej położone tereny - wskazał dr Nowaczyk.

Takich miejsc jest mało

Dr Marcin Maciejewski (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) przyznał, że przyjeżdża do Biskupina, by poczuć klimat wczesnej epoki żelaza, którą się zajmuje. - Takich miejsc jest mało, warto przyjechać - zachęcił.

Co wiemy o mieszkańcach Biskupina? - Na pewno byli społeczeństwem osiadłym, funkcjonującym w stałych strukturach. To osadnictwo było bardzo intensywne. Te społeczności opanowały, w najlepszy jaki się dało sposób, strategię przystosowania się do warunków przyrodniczych, wykorzystując zasoby techniczne i wiedzę, którą miały, żeby tworzyć stabilne, rozwijające się społeczności - powiedział dr Maciejewski. 

Łukasz Maurycy Stanaszek z Pracowni Antropologicznej w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie wyjaśnił w "Lecie z Radiem", dlaczego Biskupin jest tak interesujący dla antropologów.

Igor Górewicz, Wojewoda Drużyny Grodu Trzygłowa, szczecińskiej armii wojów odtwarzających czasy wczesnego średniowiecza, opowiedział w "Lecie z Radiem" o ewolucji uzbrojenia w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. O kulturze fizycznej w pradziejach rozmawialiśmy z Cezarym Dymkowskim z Caliproject.

Rolnictwo było w Biskupinie podstawą wyżywienia. Przede wszystkim uprawiono zboża i rośliny strączkowe - Piotr Kasprzyk (Muzeum Archeologiczne w Biskupinie) opowiedział w radiowej Jedynce o tym, jakie rośliny były popularne w pradziejach. A o tym, w co wierzono mówił Albin Sokół (Muzeum Archeologiczne w Biskupinie).

---