Barwy Palmowej Niedzieli i Wielki Tydzień w hiszpańskiej Lorce

Bogactwo wielkanocnych palm

Zajrzymy do Rabki-Zdroju, gdzie już po raz 65. odbędzie się Konkurs Palm Wielkanocnych organizowany przez Muzeum im. Władysława Orkana.

Rabczański konkurs jest jednym z najstarszych tego typu wydarzeń w Polsce. Co roku bierze w nim udział około 100 uczestników. To barwne, plenerowe święto gromadzi miłośników kultury ludowej i przyczynia się do promocji tradycji oraz folkloru Górali Zagórzańskich. Zwyczaj wicia palm w okolicach Rabki-Zdroju jest wciąż żywy i przekazywany z pokolenia na pokolenie.

Obchody rozpoczną się uroczystą Mszą Świętą (godz. 11.00) w neogotyckim kościele pw. św. Marii Magdaleny, podczas której palmy – zgodnie z tradycją – zostaną poświęcone. Następnie uczestnicy w uroczystej procesji przejdą do XVII-wiecznego, drewnianego kościółka – siedziby muzeum. To właśnie tam, w zabytkowym otoczeniu, zostanie rozstrzygnięty konkurs.

Poznamy także kultywowany na Opolszczyźnie zwyczaj wykonywania krzyży z palm wielkanocnych i zatykania ich na polach uprawnych w Wielki Piątek.

Ponieważ poświęconych w świątyni palm nie należy wyrzucać, zwykle zostają one spalone po uroczystościach wielkanocnych. Uzyskany z nich popiół używany jest do posypania głów wiernych w Środę Popielcową w kolejnym roku. Na Opolszczyźnie wielkanocne palmy znalazły zupełnie inne zastosowanie, praktykowane szczególnie przez społeczność rolniczą zamieszkującą okolice Strzelec Opolskich, Olesna i samego Opola. Po wykonaniu palm wielkanocnych z bazi wierzby i poświęceniu ich w kościele podczas Niedzieli Palmowej przynosi się je do domu i trzyma do Wielkiego Czwartku. Następnie tworzy się z nich krzyżyki, zanosi na pole w Wielki Piątek z samego rana i wtyka w ziemię. W niektórych rodzinach krzyżyki rozmieszcza się w przydomowym obejściu, np. nad drzwiami wejściowymi do domu i budynków gospodarczych czy pod dachem na poddaszu, gdzie służą jako apotropeion.

Wielki Tydzień haftem pisany

Posłuchamy także opowieści Justyny Galińskiej – historyczki sztuki i hafciarki – o obchodach Wielkiego Tygodnia w hiszpańskiej Lorce. Obchody liturgii Męki Pańskiej splatają się tam ściśle z bogatym dziedzictwem historii sztuki Murcji, w tym z imponującymi haftami, które do dziś stanowią „markę” i hasło identyfikacyjne miasta.

Lorca to średniowieczno-barkowe miasto w regionie Murcji, z twierdzą Alfonsa X Mądrego na szczycie wzgórza, nazywaną Fortaleza del Sol (Fortecą Słońca). W dzisiejszych czasach promuje się sloganem „Lorca – lo bordamos” (Lorka – wyhaftowaliśmy to), który oddaje charakter miasta i jego żywej, wielowiekowej tradycji, która rozwinęła się szczególnie wokół obchodów Semana Santa, czyli Wielkiego Tygodnia.

Obecnie w Lorce działają cztery konfraternie, które organizują wtedy coroczne kolorowe procesje. Każda z nich ma inny kolor strojów swoich współbraci: główny organizator obchodów Paso Azul – niebieski, ich najważniejszy rywal Paso Blanco – biały, Paso Morado – fioletowy oraz Paso Encarnado – czerwony.

W Wielki Czwartek bądź w Wielki Piątek figury Chrystusa dźwigającego krzyż, Matki Boskiej Bolesnej i świętych są niesione na specjalnych rzeźbionych i złoconych platformach na ramionach członków bractw lub jadą na wozach przybranych żywymi kwiatami. Jest też inna, bardziej teatralna odsłona obchodów, gdy główna arteria miasta zostaje zamknięta, wysypana piachem i symbolicznie zamienia się w La Carrera (tor wyścigów konnych), a historie biblijne ożywają na oczach widzów zgromadzonych na trybunach rozstawionych po bokach wzdłuż alei Juana Carlosa I. Wylegają na nią tysiące wolontariuszy ubranych w bogato haftowane stroje z dawnych epok: od egipskich faraonów i królowej Saby, przez rzymskich wodzów na rydwanach i cesarzy, po postacie Apostołów, towarzyszących Jezusowi wjeżdżającemu na osiołku do miasta oraz jego Pasji.

Możemy zaobserwować feerię misternych haftów: płaskich – nićmi jedwabnymi naśladującymi realistyczne malarskie obrazy oraz złotych z użyciem bajorków i metalowych nici, tworzących bogate bordiury.

Justyna Galińska – historyk sztuki, specjalista PR, rękodzielnik wyrobów włókienniczych. Przez wiele lat pracowała promując polskich i zagranicznych muzyków, w tym dwóch zdobywców nagrody Grammy oraz wydarzenia muzyczne w wielu gatunkach. Hafciarka z zamiłowania od lat szkolnych. W 1994 roku finalistka konkursu „Haftowany świat” organizowanego przez Polski Komitet UNESCO i francuskiego producenta muliny, firmę DMC. Od 2021 roku systematyzuje swoją wiedzę i umiejętności uczestnicząc w licznych kursach i warsztatach różnych technik rękodzielniczych m.in. w pracowni haftu Luneville Alicji Stańskiej. Laureatka ogólnopolskiego konkursu Anioły Rzemiosła 2023 w kategorii haft artystyczny. Inspiracje do swoich prac czerpie zarówno ze świata sztuki, jak i muzyki. Poprzez naukę haftów tradycyjnych odkrywa swoje korzenie rodzinne, wywodzące się z dawnego Księstwa Łowickiego (haft łowicki) oraz nadwiślańskiego Urzecza i Powiśla (haft wilanowski).