Jan Zamoyski. Hetman, kanclerz i mąż stanu

Hetman Jan Zamoyski to postać wyjątkowo barwna. Ciężko przecenić wpływ, który wywarł na Rzeczpospolitą. Zajmował ważne stanowiska w państwie. Był politykiem bardzo sprawnym, dziś często określany jest mianem męża stanu. - Zamoyski miał wizję państwa, gospodarki i społeczeństwa - uważa prof. Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego. 

Hetman Zamoyski - niedoszły król Polski

Hetmana Jana Zamoyskiego charakteryzowała nie tylko błyskotliwość czy pracowitość. Był również znakomicie uformowany intelektualnie. Ukończył Uniwersytet w Padwie, którego absolwentami byli m.in. Galileusz czy Mikołaj Kopernik. - Zamoyski miał wizję państwa nowoczesnego. Pełnił szereg ważnych godności. Był hetmanem, kanclerzem, również starostą - wylicza gość "Eureki". Sobie i własnemu rodowi zapewnił wyposażenie majątkowe, które pozwoliło na prowadzenie skutecznej gry politycznej i budowanie sieci wpływów.

Wielkim marzeniem hetmana było, aby zostać królem Polski. Marzenia tego jednak nigdy nie udało mu się zrealizować. Popełnił bowiem błąd. Zdecydował o aresztowaniu i ścięciu Samuela Zborowskiego, przedstawiciela możnego rodu. - To był pierwszy przypadek, żeby senator w Rzeczpospolitej został ścięty. Znaczna część szlachty uznała, że hetman Zamoyski przekroczył granicę. Od tego momentu jego silne atuty zostały stępione. Nie miał już szans na to, żeby wygrać wolną elekcję i doprowadzić siebie do godności królewskiej - nie ma wątpliwości prof. Chwalba.

Hetman Zamoyski - żołnierz i strateg

Jan Zamoyski walczył u boku króla Stefana Batorego z Iwanem Groźnym, uczestniczył w bitwach o Inflanty. To również pozwalało mu budować swoją pozycję. - Był znakomitym dowódcą, aczkolwiek jego kariera nie wiązała się z doświadczeniami wojskowymi. Zaczynał jako urzędnik państwowy, ale tak się złożyło, że wojny, które prowadził Stefan Batory, pozwoliły Zamoyskiemu pokazać, że ma wielki talent organizacyjny i wojskowy - wyjaśnia gość Programu 1 Polskiego Radia. Zamoyski wykazywał się nie tylko jako dowódca w polu, ale również jako strateg.

Interweniował na terenie Wołoszczyzny, wprowadzając na lokalne trony osoby sobie przychylne. Dało się dostrzec, że usiłuje prowadzić własną politykę, nie zawsze zgodną z polityką władców Rzeczpospolitej. Hetman realizował się również w pomnażaniu majątku. Założył miasto Zamość, które było ośrodkiem handlowym, kulturalnym i naukowym. Zwane "perłą renesansu" i "Padwą północy". - Zamość jest podziwiany do dzisiaj, bo stary układ miasta został zachowany. Rzecz ciekawa, że Zamoyski chętnie sprowadzał tu rodziny kupieckie - podkreśla prof. Chwalba.

Hetman Zamoyski - umysł otwarty

Jan Zamoyski był niezwykle tolerancyjny religijnie. W Zamościu mogli osiedlać się zarówno protestanci, jak i prawosławni. Sam jednak nie przywiązywał wagi do praktyk religijnych, był myślicielem, stawiającym na skuteczność i zalety ducha: rzemieślnicze czy artystyczne. Stworzył Akademię Zamoyską. - Pozostawił po sobie dzieła pisane w języku łacińskim. Fascynowały go kwestie ustroju politycznego. Za jego pośrednictwem na dwory magnackie trafiło wielu znakomitych artystów, utrzymywał kontakty z Wenecją. To był przedstawiciel tzw. myśli otwartej na świat - podsumowuje gość audycji.

W audycji również:

W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie trwa przygotowywanie nowych wystaw stałych w wyremontowanych pomieszczeniach na piętrze pałacu. Trzy kameralne ekspozycje będą prezentowały efekty pasji kolekcjonerskich przedstawicieli rodu Potockich, do których Wilanów należał w latach 1799-1892. Mają być dostępne dla zwiedzających od 1 kwietnia.

Zobacz też:

Tytuł audycji: Eureka

Prowadzi: Katarzyna Jankowska

Goście: dr Joanna Paprocka-Gajek (kustosz Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie), prof. Andrzej Chwalba (historyk, Uniwersytet Jagielloński)

Data emisji: 30.03.2022 r. 

Godzina emisji: 19.30 

mg