Z Oleandrów w świat... czyli Józef Piłsudski i Legiony

Data publikacji: 03.05.2022 07:23

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2022 07:40

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Józef Piłsudski ze współpracownikami, Autor - Narodowe Archiwum Cyfrowe

Czy ta historia rozpoczęła się dopiero 6 sierpnia 1914 roku, o godz. 3 rano, kiedy z Oleandrów przy krakowskich Błoniach, wyruszyła I Kompania Kadrowa w kierunku Królestwa Polskiego? Dowodził nią wyznaczony przez Józefa Piłsudskiego porucznik Tadeusz Kasprzycki - oficer Związku Strzeleckiego.

Trzy dni wcześniej komendant skierował do 144 (163) żołnierzy I Kompanii Kadrowej słowa: "Odtąd nie ma Strzelców, ani Drużyniaków. Wszyscy co tu jesteście zebrani, jesteście żołnierzami polskimi. (…) Jedynym waszym znakiem jest odtąd orzeł biały".

Ten oddział bojowy był pierwszym ochotniczym Wojskiem Polskim od wielu dekad. Został utworzony z najlepszych członków Polskich Drużyn Strzeleckich i wspomnianego Związku Strzeleckiego. Już o godz. 9.45 obalili oni słupy graniczne państw zaborczych w Michałowicach.

Ich droga do Kielc, do których wkroczyli 12 sierpnia, nie była usłana różami, przyjmowani byli chłodno, z obojętnością. Tę atmosferę oddają słowa późniejszego majora Romana Starzyńskiego: "To już nie Krakowskie, nie polska Galicja, to Rosja zaludniona szczepem mówiącym po polsku, ale czującym po rosyjsku".

Plan Piłsudskiego

Dlaczego plan Józefa Piłsudskiego, czyli próba przebicia się oddziału do Warszawy, aby wywołać powstanie, nie powiódł się i kompania musiała wrócić do Krakowa? W dniu jej wymarszu na posiedzeniu Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych Józef Piłsudski oświadczył, że w Warszawie powstał tajny Rząd Narodowy i mianował go komendantem polskich sił zbrojnych. To były słowa bez pokrycia, gra polityczna. Zdaniem prof. Janusza Pajewskiego Piłsudski "powziął myśl powtórzenia sytuacji z powstania styczniowego (…), plan tyle samo prosty, ile nierealny, uniezależnić się od stronnictw politycznych i Austrii, chciał być, wedle własnych słów - swobodnym ptakiem".

Choć wyprawa do Królestwa Polskiego zakończyła się fiaskiem, a Austriacy chcieli rozwiązać formację Piłsudskiego lub wcielić ją do armii Cesarstwa, ostatecznie wyrazili zgodę na powstanie dwóch Legionów: Wschodniego i Zachodniego, niebawem połączonych w Legiony Polskie, które do 1917 roku walczyły po stronie Austro-Węgier i Niemiec.

Od Oleandrów do niepodległości

Ta historia toczyła się krętymi drogami, przez dymisję Piłsudskiego z funkcji dowódcy I Brygady, przez kryzys przysięgowy po Akcie 5 listopada 1916 roku. Ale toczyła się do niepodległości w listopadzie 1918 roku. A wszystko zaczęło się dopiero w krakowskich Oleandrach. Dlaczego? Czego uczyła, uczy nas ta historia Legionów Polskich nazywanych Legionami Piłsudskiego, czy słusznie, skoro Piłsudski był dowódcą tylko I Brygady?