Zamek na Wawelu i jego rezydenci

Elementem nieodłącznie związanym z zamkiem na wzgórzu wawelskim jest słynny smok. Według legendy bestia miała w przeszłości terroryzować miasto, a pokonali ją synowie Kraka. Okazuje się, że opowieść o smoku może mieć źródło w tym, co dawniej działo się w Krakowie. - Oczywiście nie w tym sensie, że mieliśmy tam skrzydlatą bestię ziejącą ogniem; być może znaleziono w bardzo wczesnych czasach jakieś kości. Do dzisiaj zresztą przed wejściem do katedry wawelskiej wiszą kości, które już w XIX wieku zidentyfikowano jako kości wieloryba, nosorożca, ale traktowano od stuleci jako kości smoka. Więc takie kości mogły być podstawą legendy - opowiada Kamil Janicki, autor książki "Wawel. Biografia".

Gość "Eureki" przypomniał również, że pierwotnie krakowski zamek był nazywany inaczej. - Ta forma właściwa, najstarsza, to jest "Wąwel". I tak mówiono po polsku prawdopodobnie jeszcze do XVI wieku. "Wawel" to przeróbka łaciny, tak jak obecnie spotykamy się z przeróbkami z angielskiego - mówi rozmówca Katarzyny Jankowskiej.

Czytaj także:

Pierwsze budowle Krakowa

Istnieją ślady wskazujące, że człowiek był obecny na wzgórzu wawelskim od paleolitu. W bliższych nam czasach Wawel na jedną ze swych siedzib obrał Mieszko I; przyjęcie przez niego chrztu było wydarzeniem epokowym; w roku 1000. zbudowano na Wawelu pierwszą katedrę. Jak podkreśla Kamil Janicki, z zamku na wzgórzu wywodzi się cały Kraków. - Słowiański gród krakowski powstaje najprawdopodobniej około VIII wieku. Kraków rodzi się na Wawelu, bo to jest jeden punkt wyniesiony ponad trzęsawiska, ponad bagna. Pierwotne okolice Krakowa są niezwykle podmokłe; to było jedyne miejsce, na którym można było się osiedlać - mówi gość Programu 1 Polskiego Radia.

Architektoniczne wzorce, na jakich opierano się, zabudowując na wzgórze, przyszły z zagranicy. - Wawel się niezwykle zmieniał przez stulecia, tych pałaców było kilka. Pierwszy z nich wzniósł prawdopodobnie Bolesław Chrobry lub Mieszko I. To są wielkie, niekończące się dyskusje, gdzie on stał i jak wyglądał. Jest wiele sprzecznych teorii, nie mamy właściwie żadnego pewnego, namacalnego śladu po tym pałacu - wyjaśnia autor książki "Wawel. Biografia".

Życie na zamku

Przez wiele stuleci Wawel pełnił funkcję siedziby polskich władców. Mieszkanie na krakowskim zamku było związane z wieloma zwyczajami i ciekawostkami. Autor książki "Wawel. Biografia" opowiada, że na przykład w XVI wieku forteca była jedną z najnowocześniejszych rezydencji w Europie pod względem sanitarnym. - Król miał cztery toalety w swoich prywatnych pokojach. Dla porównania: w Wersalu, w tej najwspanialszej francuskiej rezydencji, nie ma ani jednej toalety, bo francuscy królowie nie wierzą w takie rozwiązania. Polskie królowe też miały na przykład swoją prywatną łazienkę, do której była dociągnięta woda poprzez wodociąg - wymienia rozmówca Katarzyny Jankowskiej.

Jak podkreśla gość "Eureki", krakowski zamek zmieniał swoją rolę na przestrzeni wieków. - Wawel przez pewien czas był przytułkiem dla bezdomnych. W tych samych pokojach, w których mieszkały dwórki królowej, mieszkali włóczędzy. Do tego w pokojach pałacowych działał zakład karny, gdzie więźniowie produkowali różne przedmioty. Takich dziwnych zastosowań Wawelu jest pełno, bo zmieniał on nie tylko formę, ale też funkcję - opowiada autor książki o Wawelu i dodaje, że większość polskich władców nie chciała rezydować w Krakowie. - Można na palcach jednej ręki wymienić władców, którzy chcieli mieszkać na Wawelu. W gruncie rzeczy to był tylko Kazimierz Wielki, Jadwiga Andegaweńska i następnie Zygmunt Stary. Zarówno wcześniejsi, jak i późniejsi władcy Wawelu unikają. Jest to dla nich miejsce zbyt ciasne, niewygodne, geograficznie źle usytuowane - wyjaśnia Kamil Janicki.

W audycji również:

Bezcenne archiwalia, dokumenty sygnowane przez osoby mające wpływ na historię XX wieku, zbiór papierów wartościowych, zabytki kartograficzne, ryciny, autografy monarchów i zaproszenia na europejskie koronacje z kolekcji dr. Janusza Fiszera trafiły do zbiorów Uniwersytetu Warszawskiego. Artefakty o niepodważalnej wartości naukowej pozwalają kolejnym pokoleniom studentów i badaczy poszerzać wiedzę. Gośćmi Katarzyny Jankowskiej byli prof. Hubert Kowalski, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, oraz Dorota Czerko, konserwator zabytków z Muzeum UW, i Przemysław Deles, kustosz Muzeum UW.