Konspiracje i myśl Wielkiej Emigracji. Polacy pragną odzyskania niepodległości

Data publikacji: 31.01.2023 11:30

Ostatnia aktualizacja: 31.01.2023 14:09

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Adam Jerzy Czartoryski był jednym z twórców Wielkiej Emigracji, Autor - Domena publiczna/CC0

- Rosja znalazła się na przeciwnym biegunie schematu ideowego, w którym Polska równała się wolność, a Rosja równała się jądro ciemności - mówił w Programie 1 Polskiego Radia prof. Andrzej Nowak. W "Historii żywej" rozmawialiśmy o latach 1832-1855, które charakteryzowały rosyjskie represje, polskie konspiracje i myśl Wielkiej Emigracji po upadku powstania listopadowego aż do śmierci cara Mikołaja I.

Car Mikołaj I po upadku powstania listopadowego chciał, żeby Polacy czuli strach przed Rosją i stracili jakiekolwiek nadzieje na niepodległość.
Represje we wszystkich zaborach powodowały jednak, że powstawały polskie organizacje konspiracyjne.
W 1831 roku utworzono Tymczasowy Komitet Emigracji Polskiej - pierwsze ugrupowanie Wielkiej Emigracji.

"Nie wiem, czy będzie jeszcze kiedy jaka Polska, ale tego jestem pewien, że nie będzie już Polaków" - te słowa wypowiedział car Mikołaj I po upadku powstania listopadowego. Były one zapowiedzią represji i działań antypolskich w Królestwie Polskim. Od przyłączenia Kongresówki do Imperium Rosyjskiego, po konfiskatę majątków, zesłania na Sybir, wcielania do armii carskiej i rusyfikację.

- Symbolem politycznym tych represji było zbudowanie cytadeli dominującej nad Warszawą. Kiedy Mikołaj przyjechał w 1835 roku do Warszawy, twardo oświadczył witającej go gromadce przedstawicieli polskich elit nastawionych na kolaborację, że cytadela jest świadomie zbudowanym symbolem strachu, jaki Rosja chce rzucić na Polskę - stwierdził prof. Andrzej Nowak.

Konspiracyjna walka o niepodległość

W pozostałych zaborach represje były łagodniejsze, ale więzienia także się zapełniały. W reakcji na działania trzech zaborców powstawały organizacje konspiracyjne chcące walczyć o niepodległość Polski. Najszybciej w Rzeczypospolitej Krakowskiej i Galicji.

Ten czas przyniósł zbrojną wyprawę płk. Józefa Zaliwskiego z Galicji do Królestwa Polskiego w 1833 roku. Także plan księdza Piotra Ściegiennego wybuchu insurekcji na Kielecczyźnie w 1844 roku. Z kolei w 1846 roku wybuchło kilkunastodniowe powstanie krakowskie, przygotowane przez Towarzystwo Demokratyczne Polskie, jego emisariuszy i krajowe organizacje spiskowe, w tym Stowarzyszenie Ludu Polskiego.

Dwa lata później było i powstanie wielkopolskie w ramach Wiosny Ludów. Od upadku zrywu listopadowego w 1831 roku spierano się na emigracji o przyczyny klęski, przyszłą walkę o niepodległość i kształt odrodzonej Polski.

POSŁUCHAJ

40:45

Konspiracje i myśl Wielkiej Emigracji. Polacy pragną odzyskania niepodległości (Jedynka/Historia Żywa)

Wielka Emigracja

W Paryżu od listopada 1831 roku działał Tymczasowy Komitet Emigracji Polskiej - pierwsze ugrupowanie Wielkiej Emigracji. Wielka Emigracja była jednym z największych ruchów tego rodzaju w ówczesnej Europie. Tworzyli ją konserwatyści Hotelu Lambert z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim, demokraci z Joachimem Lelewelem czy radykałowie z Gromad Ludu Polskiego. Tworzyli ją także ludzie pióra: Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, Norwid - twórcy kultury narodowej.

- Przykład Polski, rozwinięty z pełnym dramatyzmem w czasie powstania listopadowego i trwającej blisko 10 miesięcy wojny, w której maleńkie Królestwo Polskie stworzone po Kongresie Wiedeńskim stawiało dzielny opór najsilniejszej armii świata, tzn. rosyjskiej, budził podziw. Przekonywał też tych, którzy wyjechali na emigrację, a było ich około 10 tys. ludzi. Była to bardzo liczna grupa osób zdeterminowanych, żeby dalej służyć Polsce. Grupa tworząca emigrację stworzy wyjątkowe laboratorium pracy intelektualnej, ale także czynu mającego prowadzić do odzyskania niepodległości - mówił prof. Andrzej Nowak.