31. rocznica ujawnienia tzw. list Macierewicza. Dlaczego odwołano rząd Jana Olszewskiego?

Na wspomnianej liście figurowali na członkowie rządu, posłowie i senatorzy. Drugą listę, na której znalazły się nazwiska ówczesnego prezydenta RP Lecha Wałęsy i marszałka Sejmu Wiesława Chrzanowskiego, Antoni Macierewicz przekazał prezydentowi, marszałkowi Sejmu i Senatu, prezesowi Sądu Najwyższego oraz prezesowi Trybunału Konstytucyjnego.

Prezentacja list rozpoczęła szereg wydarzeń, które doprowadziły do odwołania rządu Jana Olszewskiego.

Wymiar sprawiedliwości chciał zablokować lustrację

Powstanie list było realizacją uchwały z 28 maja 1992 roku, w której zobowiązano ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza do podania informacji na temat osób pełniących funkcje publiczne, które w latach 1945-1990 współpracowały z Urzędem Bezpieczeństwa i Służbą Bezpieczeństwa.

Uchwała tego samego dnia została zaskarżona do TK. Podczas rozprawy 19 maja sędziowie zawiesili uchwałę, ponieważ ich zdaniem nie zapewniała ochrony prawnej osobie podejrzanej o współpracę. 20 października uchwała utraciła moc prawną. - Polski wymiar sprawiedliwości, który sam nie został zlustrowany i który składał się jeszcze z wielu komunistycznych nominatów, niektórzy funkcjonują w sądach do dzisiaj, robił przez ostatnie lata dosłownie wszystko, żeby zablokować jakąkolwiek lustrację - zauważa dr Piotr Gontarczyk.

- Jedni będą twierdzili, że każdy ma prawo do zaskarżenia decyzji sądowej czy administracyjnej i normalnej drogi prawnej. Z drugiej strony znaczna część historyków powie, że to jest takie sądowe ustalenie prawdy. W sądach odbywały się rzeczy absolutnie skandaliczne. Ludzie, którzy wiele lat współpracowali z bezpieką albo ze służbami wojskowymi, otrzymywali tzw. wyroki oczyszczające. To są kuriozalne historie - dodaje ekspert.

1997 rok - już czy dopiero?

Ustawa lustracyjna została uchwalona w 1997 roku, a na jej mocy utworzono Sąd Lustracyjny i Urząd Rzecznik Interesu Publicznego. Można powiedzieć dopiero czy już?

- I już, i dopiero. Z jednej strony było bardzo późno, bo nastąpiło to wiele lat po obaleniu komunizmu, natomiast powinno być posprzątane jak np. w Czechach na przełomie 1989 i 1990 roku. Z drugiej strony ogromną zasługą tych ludzi z 1992 roku, premiera Olszewskiego i Antoniego Macierewicza, jest to, że listy opublikowano listy i w powszechnym odczuciu polskiego życia politycznego była to już sprawa, której nie da się zamieść pod dywan. Prędzej czy później w jakiejś formie trzeba było to zrobić. Jest to największa zasługa 1992 roku - komentuje dr Piotr Gontarczyk.

Ponadto w audycji:

- Czerwcowe pielgrzymki Jana Pawła II. Gość: dr Paweł Błażewicz, Biuro Rzecznika Prasowego IPN.

- Książka: Aleksandra Pietrowicz, Rafał Sierchuła "Ku Armii Narodowej. Z dziejów konspiracji wojskowej Stronnictwa Narodowego w Wielkopolsce 1939–1942". Gość: dr Rafał Sierchuła, OBBH IPN w Poznaniu. Stronnictwo Narodowe było największą partią polityczną działającą na terytorium Wielkopolski. Budowane przez okres międzywojenny zaplecze polityczne, wpływy medialne, umocowanie społeczne zweryfikowane zostały w okresie II wojny światowej. Publikacja przybliża te historię, a przede wszystkim przypomina żołnierzy i działaczy konspiracji ruchu narodowego.

- Wybrane wydarzenia organizowane przez IPN oraz artykuły na portalu przystanekhistoria.pl.

Czytaj także: