Instytut Pamięci Narodowej. Darczyńcy przekazują materiały ważne dla historii Polski

- Naczelny dyrektor Archiwów Państwowych przed 3 laty, kiedy ustanawiał ten dzień, przede wszystkim chciał podziękować tym wszystkim, którzy już zaufali sieci archiwów tworzących narodowy zasób archiwalny. Dlatego IPN, który od 2017 roku realizuje projekt "Archiwum pełne pamięci", przyłączył się do obchodzenia tego dnia, do dziękowania i przekazywania tych podziękowań darczyńcom - mówi Marzena Kruk, dyrektor Archiwum IPN.

Gość Jedynki kontynuuje: - To nie są często dokumenty tylko ważne dla rodziny, albo aż ważne dla rodziny, ale mogą się z tych dokumentów uczyć historii młodzi ludzie (…). Bardzo często w domach przechowywane są kolekcje przedmiotów i dokumentów, które człowiek gromadzi i wytwarza przez całe życie. Np. żołnierze gen. Andersa wracający do Polski, zabierali ze sobą elementy uzbrojenia, wyposażenia, ale przede wszystkim przywozili ze sobą duże ilości fotografii i korespondencji, którą wymieniali z bliskimi na całym świecie.

Jakie pamiątki pozyskał IPN?

Co jeszcze Archiwum IPN pozyskało w ramach Dnia Darczyńcy? - W Gdańsku została uzupełniona kolekcja po Franciszku Szmelterze. To bardzo ważna postać przedwojennej Polonii w Wolnym Mieście Gdańsku. Natomiast w Warszawie było z nami 4 darczyńców, którzy już wcześniej przekazali swoje zbiory, ale w niektórych elementach te zbiory zostały uzupełnione - komentuje Marzena Kruk.

- Była z nami p. Katarzyna Maleszko-Dębińska, która przekazała dokument po swoim teściu gen. Stefanie Dębińskim, który pełnił ważne funkcje w strukturach polskiego państwa na uchodźstwie. Był m.in. szefem gabinetu militarnego przy prezydencie RP na uchodźstwie. Kiedy przyszło mu opuszczać Polskę w 1939 roku, zebrał niewielką grudkę ziemi, którą przechowywał całe życie. Generał nigdy do Polski już nie wrócił, został pozbawiony polskiego obywatelstwa i nigdy nie przyjął obywatelstwa brytyjskiego. Ta grudka ziemi teraz jest w IPN - dodaje gość Jedynki.

Jak przekazać materiały do Archiwum IPN?

Do tej pory ponad 3000 osób z całego świata wybrało IPN, aby złożyć tam rodzinne skarby. - Od początku naszej działalności towarzyszą nam prywatni darczyńcy. Pochodzą z różnych zakątków ziemi, ale łączy ich jedno… Świadomość, że te dokumenty nie mogą zostać wyrzucone na śmietnik. To dziedzictwo dokumentacyjne i audiowizualne lub też znalezione, to materiały, które mogą i powinny stanowić zasób archiwalny, który będzie przechowywany wieczyście - zauważa Marzena Kruk.

- Zbudowaliśmy stronę internetową dedykowaną temu projektowi archiwumpamieci.pl, aby wszystkie osoby, które mają wątpliwości, pytania i zastanawiają się, czy te dokumenty, które są u nich w domu, mogą być interesujące, mogły się z nami skontaktować. Apelujemy też do osób, które nie są gotowe rozstać się z materiałami, jakie mają w domach. Digitalizujemy te materiały, a następnie je zwracamy. Często też pomagamy zakonserwować dokumenty i podpowiadamy, jak zabezpieczać te zbiory w domu, aby nie ulegały degradacji - mówi ekspert.

Czytaj także:

Poza tym w audycji:

- Kolejne nazwiska ofiar, odnalezionych i zidentyfikowanych przez Instytut Pamięci Narodowej, zostały podane do publicznej wiadomości 1 grudnia. Wśród 20 zidentyfikowanych osób znaleźli się m.in. żołnierze Zgrupowania NSZ kpt. Henryka Flamego ps. "Bartek" oraz ofiary terroru komunistycznego pogrzebane na terenie Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. Gość: prof. Krzysztof Szwagrzyk, zastępca prezesa IPN.

- Książka: Patryk Pleskot "Rurarz, Spasowski - żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 roku t. 2: 1981-2007". Publikacja w ramach Centralnego Projektu Badawczego "Uchodźstwo, Emigracja Niepodległościowa 1939-1990". Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce miało przynajmniej dwie konsekwencje w sferze dyplomatycznej, których nie spodziewała się ekipa gen. Wojciecha Jaruzelskiego. 19 grudnia 1981 r. o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych poprosił Romuald Spasowski, ambasador PRL w Waszyngtonie. Cztery dni później na podobny krok zdecydował się polski przedstawiciel w Tokio Zdzisław Rurarz, który został szybko przewieziony do USA. Obie ucieczki wywarły wielkie wrażenie na polskiej i światowej opinii publicznej.

Dlaczego dyplomaci zdecydowali się na tak radykalne posunięcie? Dlaczego postanowili zerwać z systemem, któremu służyli przez kilkadziesiąt lat? Czy kluczowe okazały się nakaz sumienia i niezgoda na siłowe zdławienie "Solidarności"? Czy w grę wchodziły bardziej prozaiczne względy osobiste? A może istotną rolę odegrały zachodnie (i nie tylko) służby specjalne? Książka jest próbą odpowiedzi na te pytania. Tom drugi skupia się na konsekwencjach obu ucieczek oraz na opisie aktywności zbiegłych dyplomatów jako emigrantów.

Gość: dr hab. Patryk Pleskot, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie.

- Wydarzenia organizowane przez IPN oraz artykuły na portalu przystanekhistoria.pl

Audycja powstała we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej oraz portalem IPN przystanekhistoria.pl

Tytuł audycji: Przystanek Historia

Prowadziła: Dorota Truszczak 

Goście: prof. Krzysztof Szwagrzyk (zastępca prezesa IPN), Marzena Kruk (dyrektor Archiwum IPN) i dr hab. Patryk Pleskot (naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie)

Data emisji: 13.12.2023 r. 

Godzina emisji: 19.30 

DS