"Spacer po Warszawie", "Drugi pokój". Zbigniew Herbert i Polskie Radio
Jakie audycje w Polskim Radiu przygotowywał Zbigniew Herbert?
Zbigniew Herbert w Polskim Radiu prowadził audycje edukacyjne na różne tematy. Na początku lat 70. XX wieku zaczął natomiast nagrywać "Spacery po Warszawie". Podczas ich trwania odwiedzał liczne instytucje i prowadził rozmowy z ich pracownikami. - Mój zamiar był "bogoburczy". Wyjść od samego życia, od autentyku, od rzeczy prawdziwych. Także od szumów, porwanych rozmów, przypadku - tłumaczył sam poeta.
Z tego chaotycznego materiału starał się wydestylować rzecz logiczną, możliwą do przyjęcia przez innych. - Kiedy przyniosłem do radia taśmy rozmów - niby to dialogi, scenki z poczty, absurdalną rozmowę ze strażnikiem banku - chłodni fachowcy zapytali mnie, po co to wszystko. Otóż chciałem przeciwstawić się konwencji radiowej - przyznawał. Dodawał, że studio radiowe "mrozi go".
POSŁUCHAJ
"Spacer po Warszawie", "Drugi pokój". Zbigniew Herbert i Polskie Radio (Kulturalna Jedynka/Jedynka)
Radiowe refleksje poety
Nazywał je wprost "akustyczną wieżą z kości słoniowej", porównywał do "akwarium". - To pokój obity korkiem. Z groźnym mikrofonem, przed którym nie można szeleścić papierem, nie można mlaskać, nawet westchnąć nie można. Potem zapala się czerwona lampka i trzeba prowadzić rozmowę. Niby to naturalną, spontaniczną, jakby w domu, gdy zaprosiło się paru przyjaciół i nic nam nie zagraża - analizował.
Herbert a dramat radiowy
Zbigniew Herbert pisał również słuchowiska radiowe. Do najważniejszych należy z pewnością "Drugi pokój". Akcja utworu rozgrywa się w latach 50. XX wieku. Młode małżeństwo mieszka we wspólnym lokum ze starą kobietą i marzy tylko o tym, by pozbyć się jej, a następnie przejąć dla siebie ów "drugi pokój". - Najbardziej radiowym słuchowiskiem Herberta jest "Lalek" - uważa jednak Magda Mikołajczuk.
Więcej o tym drugim słuchowisku opowiedział historyk dramatu, Jacek Kopciński. - Herbert nazwał "Lalka" sztuką na głos, wymyślając nową nazwę i formułę. Radio w pewnym momencie odzywa się w świecie przedstawionym tego utworu. Ale też w pierwszej części pojawia się reporter, który prawdopodobnie jest właśnie reporterem radiowym chodzącym z mikrofonem po małym miasteczku, i zbiera głosy mieszkańców - analizował.
---
Zbigniew Herbert urodził się 29 października 1924 roku we Lwowie. Wydał zbiory poezji: "Pan Cogito", "Struna światła", "Hermes, pies i gwiazda", "Studium przedmiotu", "Raport z oblężonego miasta i inne wiersze" oraz szkice "Barbarzyńca w ogrodzie". Zmarł 28 lipca 1998 roku. Pośmiertnie został odznaczony Orderem Orła Białego. Nazywany "kronikarzem XX wieku", Herbert w twórczości odwoływał się do mitologii, historii starożytnej i wzorców klasycznych.
Przenosił symbole historyczne do świata współczesnego i przedstawiał ich nową interpretację. Wiele jego esejów zostało zainspirowanych podróżami. W latach 60., zafascynowany kulturą śródziemnomorską, jeździł do Włoch i Grecji, Francji, Niemiec i Holandii. Pisarz angażował się w działalność opozycyjną, bronił strajkujących robotników, działał w "Solidarności", a po wprowadzeniu stanu wojennego wspierał demokratyczne działania.
Apelował o nowoczesną edukację narodową. Był krytykiem układu Okrągłego Stołu.
Czytaj też: "Przyjaźń była podstawą jego życia". O listach, podróżach i relacjach Zbigniewa Herberta
Najsłynniejszym cyklem poetyckim Zbigniewa Herberta jest "Pan Cogito", którego bohater - obserwator i świadek współczesności - nie może pogodzić się z rzeczywistością i sytuacją w państwie. Źródłem tego imienia była znana myśl Kartezjusza "Cogito ergo sum" - "Myślę, więc jestem". Postać ta przypomina samego autora, jest wierna wartościom i konsekwentna w działaniu.
Oprócz "Pana Cogito" Herbert wydał też zbiory poezji "Struna światła", "Hermes, pies i gwiazda" oraz "Studium przedmiotu". Pisał także dramaty, w większości w formie słuchowisk, jak "Jaskinia filozofów" czy "Rekonstrukcja poety". Wybór wierszy Zbigniewa Herberta, jako jedynego z polskich poetów, znalazł się w prestiżowym zbiorze "An Introduction to 50 Modern European Poets", obok utworów takich twórców, jak Charles Baudelaire czy Josif Brodski.
Był laureatem ponad 20 wyróżnień literackich, m.in. Nagrody Fundacji im. Kościelskich, niemieckiej Nagrody im. Petrarki oraz Literackiej Nagrody Jerozolimy. Otrzymał także prestiżowy Złoty Mikrofon przyznawany przez Polskie Radio. Od końca lat 60. XX wieku należał do grona najpoważniejszych kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla.
Jego twórczość cieszy się wielkim zainteresowaniem czytelników. Rok 2018, decyzją Sejmu, był obchodzony jako Rok Zbigniewa Herberta. Posłowie napisali w uchwale: "W epoce kryzysu wartości i głębokiego zwątpienia (...) zawsze stał po stronie zasad (...), jasno odróżniających pojęcie dobra i zła. Był uosobieniem wierności - samemu sobie i słowu".
Zapraszamy także do odwiedzenia serwisu specjalnego poświęconego Zbigniewowi Herbertowi. To wyjątkowy portret poety, na który składają się przede wszystkim starannie dobrane z archiwów Polskiego Radia i Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa nagrania z udziałem Zbigniewa Herberta: wiersze w jego wykonaniu, najważniejsze radiowe wywiady, w których opowiada o swojej twórczości, podróżach, o sprawach dla niego fundamentalnych, ale też przywołuje wspomnienia osobiste - wszystko to można znaleźć na stronie herbert.polskieradio.pl.
Radiowy portal poświęcony Herbertowi przywołuje ważne dla poety tematy i miejsca. Wśród nich nie mogło zabraknąć ukochanego Lwowa. Herbert, urodzony w 1924 roku, spędził we Lwowie dzieciństwo i wczesną młodość. W 1944 roku, w obawie przed Sowietami, wraz z rodziną opuścił to miasto. Pozostało ono jednak w pamięci poety na całe życie.
Tytuł audycji: Kulturalna Jedynka
Prowadziła: Magda Mikołajczuk
Data emisji: 29.10.2024 r.
Godzina emisji: 23.38
mg/wmkor
