"Lato z Radiem" w królestwie zegarów słonecznych

Jędrzejów to miasteczko, które położone jest tuż za Kielcami i niedaleko Chęcin. Jest bardzo wyjątkowym miejscem, ponieważ właśnie tu znajduje się jedna z największych na świecie kolekcji zegarów słonecznych.

- Rzeczywiście mamy największe w Polsce i jedne z największych na świecie zbiory zegarów słonecznych i przyrządów astronomicznych. Niemniej posiadamy też wiele innych rzeczy, ponieważ muzeum jest tak naprawdę obrazem pasji kolejnych pokoleń Przypkowskich. Z racji, że jest to muzeum biograficzne, to także oprócz zegarów słonecznych, mamy zachowane również wnętrza i mieszkania założyciela kolekcji dr Feliksa Przypkowskiego z początku XX wieku i wiele innych działów - mówił Jan Przypkowski, dyrektor muzeum.

Kim był założyciel muzeum?

Dr Feliks Przypkowski był znanym w okolicy lekarzem. Z racji dobrze płatnej profesji, mógł pozwolić sobie na zajmowanie się dość drogim hobby. Ciekawostką jest, że jest również pradziadkiem obecnego dyrektora muzeum. W jednej z gablot możemy obejrzeć zegary słoneczne własnoręcznie wykonane przez założyciela kolekcji, które na ogół powstawały z deseczek i ze sklejki.

- Jego syn, czyli Tadeusz Przypkowski, mój dziadek kontynuował pasję swojego ojca, tzn. gnomonikę i astronomię, rozszerzając kolekcję. W 1962 roku wraz z rodziną przekazał państwu zbiory oraz kamienicę, w której teraz jesteśmy. To dało początek Państwowemu Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie - przybliżał Jan Przypkowski.

Dzięki temu muzeum mogło rozbudować się, w tym dokupić sąsiednią kamienicę wraz z całą parcelą, stworzyć pawilon wystawowy i przede wszystkim kontynuować powiększanie kolekcji poprzez systematyczne zakupy.

Wieloletnim dyrektorem placówki był także wnuk jej założyciela - Piotr Maciej Przypkowski, który wspominał odwiedziny "Lata z Radiem" jeszcze w latach 70. - Audycja była prowadzona na żywo, a kable zostały wyciągnięte przez całe podwórko. Przed budynkiem na rynku stał wielki wóz transmisyjny, a ja byłem bardzo dumny, ponieważ jestem słuchaczem "Lata z Radiem" - opowiadał były dyrektor.

Różnorodne zegary słoneczne

Inklinacyjny, wysokościowy, równikowy, nitkowy czy pionowy wielokrotny - między innymi właśnie takie zegary słoneczne możemy obejrzeć w Jędrzejowie.

- To jest zegar słoneczny pionowy wielokrotny - wskazał na zabytkowy eksponat z 1637 roku Rafał Zaczkowski, astronom i zastępca dyrektora muzeum. - Pionowy, ponieważ jest zawieszony w pionie, natomiast wielokrotny, ponieważ godziny można odczytywać w różnych systemach czasu. Dawniej godziny były równe czy też nierówne, jak również można było odczytać, ile dnia zostało nam do końca bądź ile godzin nocy będzie w danym miesiącu - dodał.

Zdarza się, że zegary słoneczne pokazują inną godzinę niż te, które nosimy na ręku. Sława Bieńczycka sprawdziła, że kiedy nasze zegarki pokazywały godz. 11.20, w Jędrzejowie naturalny czas słoneczny wskazywał na godz. 10.36. Kiedyś też bardzo istotna przy zegarach słonecznych była szerokość geograficzna, natomiast teraz duże znaczenie ma także długość. Dlaczego?

- Ze względu na strefy czasowe oraz czas zimowy i letni. Długość geograficzna determinuje nam to, że zegar słoneczny, który mielibyśmy np. na wschodzie, będzie pokazywał całkowicie inną godzinę niż na zachodzie. Trzeba to uwzględniać, żeby ten współczesny zegar słoneczny pokazywał ten czas, który mamy w zegarku - tłumaczył Rafał Zaczkowski.

Czytaj także:

"Lato z Radiem" na antenie Programu 1 Polskiego Radia codziennie, od poniedziałku do piątku, w godzinach 9.00 - 12.00. Słuchaj też na stronie www.latozradiem.pl oraz w aplikacji mobilnej "Lata z Radiem".

Tytuł audycji: Lato z Radiem

Prowadziła: Roman Czejarek

Reporter: Sława Bieńczycka

Data emisji: 7.07.2021

Godzina emisji: 9.00-12.00

DS