Pierwszy klasztor Cystersów w Polsce. "Ziemie przekazał im rycerz Zbylut"

W uroczystości w Łeknie uczestniczyli najdostojniejsi przedstawiciele tamtych czasów, m.in. arcybiskup gnieźnieński Jan i biskup poznański Stefan oraz książę Mieszko III.

Jak okazuje się, ten wczesnośredniowieczny dokument fundacyjny jest najstarszym dokumentem sporządzonym w Polsce, który zachował się w oryginale do naszych czasów. Pięć lat temu trafił też na Krajową Listę programu UNESCO "Pamięć świata".

- Dokument Zbyluta jest jednym z najcenniejszych zabytków kultury piśmienniczej w Polsce (…). Jest on pierwszym wiarygodnym, oryginalnym dokumentem powstałym w kancelarii polskiej arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana. Stad odgrywa kolosalną rolę - przyznaje prof. Andrzej Wyrwa.

Akt, który potwierdza istnienie klasztoru

Prof. Andrzej Wyrwa zwraca uwagę, że dokument z Łekna był dokumentem fundującym pierwszy klasztor cysterski na ziemiach polskich. - W Łeknie niedaleko dzisiejszego Wągrowca na niewielkim półwyspie zostały stworzone podwaliny rozwoju Zakonu Cystersów na ziemiach polskich. Jest to akt formalno-prawny związany z erygowaniem opactwa. Mówi się, że to jest dokument fundacyjny, czyli jakby zapowiadający dopiero stworzenie nowego klasztoru, a w rzeczywistości jest to akt potwierdzający istnienie tego klasztoru, który został zbudowany, zagospodarowany i mogli tam zamieszkać zakonnicy cysterscy - wyjaśnia.

Ekspert Jedynki zauważa, że dokument zachował się w dwóch oryginałach, które były przygotowane dla wystawcy oraz dla odbiorcy. - Jeden to tzw. poznański, który znajduje się w Archiwum Państwowym w Poznaniu, natomiast drugi to tzw. gnieźnieński pierwszy i znajduje się w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie - dodaje.

Dzięki temu dokumentowi, językoznawcy mogą porównywać rozwój języka od połowy XII wieku, później pod koniec XII wieku z dopiskiem gnieźnieńskim drugim, a następnie w wiekach XV, XVI i XVII. - Nazwy, które zostały umieszczone w pierwotnym dokumencie z 1153 roku, potem uzyskają nazwy własne, które są stosowane w czasach późniejszych - słyszymy.

Źródło: Archidiecezja Gnieźnieńska/Cysterskie Łekno

Co wiemy o Zbylucie?

Zbylut był komesem, czyli zarządcą najbliższych ziem w rejonie Łekna. - Prawdopodobnie pochodził z położonego na północ Panigrodza. Był ważnym urzędnikiem tego czasu, będącym blisko księcia Mieszka III i jak wynika z tego dokumentu, również arcybiskupa Jana. Bliżej nie znamy tej postaci - informuje prof. Andrzej Wyrwa.

- Z nekrologów wiemy, że zmarł prawdopodobnie krótko po fundacji tego klasztoru w 1153 roku. Jego żona miała na imię Zofia - dopowiada.

Czytaj także:

W audycji również:

Jak postrzegano zwierzęta w średniowieczu? Czy uważano je za istoty posiadające dusze? Czy prawdą jest, że mogły być pozwanymi w procesach sądowych? Wbrew pozorom w wiekach średnich granica między człowiekiem a zwierzęciem była bardzo cienka. Zwierzęta nie były tylko zwierzętami, ale też - jak wierzyli ludzie - symbolicznymi znakami od Boga i od szatana. W manuskryptach i księgach tych czasów obok rzeczywistych zwierząt pojawiają się także ilustracje gatunków fantastycznych - gryfów, smoków, jednorożców, hybryd. Czy ludzie rzeczywiście wierzyli w ich istnienie? Skąd brały się takie wyobrażenia? Na te tematy porozmawialiśmy z Mają Iwaszkiewicz, historykiem sztuki, mediewistką i autorką książki "Świnia na sądzie ostatecznym".

Tytuł audycji: Eureka

Prowadziła: Katarzyna Kobylecka

Goście: prof. Andrzej Wyrwa (mediewista i archeolog z Instytutu Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu), Maja Iwaszkiewicz (historyk sztuki, mediewistka i autorka książki "Świnia na sądzie ostatecznym")

Data emisji: 18.08.2021

Godzina emisji: 19.29

DS