Polacy w Wilnie. Jedno miasto, wiele historii

Miasto wielonarodowościowe 

Historia Wilna, stolicy i największego miasta Litwy, sięga XIV wieku, z tego bowiem wieku pochodzą pierwsze wzmianki o istnieniu miasta. Dzisiaj Wilno jest największym wielonarodowym miastem na Litwie. 

- Złożoność miasta średniowiecznego, następnie nowożytnego polega na tym, że to jest problem nie tylko języka, religii, ale wszystkich praw miejskich, więc większość są to osoby, które posiadają prawa miejskie - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia prof. Hubert Łaszkiewicz ze Studium Europy Wschodniej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. - W przypadku Wilna te prawa miejskie posiadali od pewnego momentu mieszkańcy wyznania prawosławnego i katolickiego, a potem także protestanci - opowiada gość Jedynki. 

Kim był Polak w Wilnie? 

Jak podkreśla rozmówca Katarzyny Jankowskiej, XVI wiek był początkiem polskości w Wilnie. - Intensyfikacja kontaktów między Koroną a Wielkim Księstwem Litewskim, których zwieńczeniem było wymuszone przez Króla Zygmunta II Augusta połączenie obydwu krajów w jedną Rzeczpospolitą. Od wtedy można mówić, że obywatele Korony są właściwie w Wilnie Polakami - opowiada prof. Łaszkiewicz. - Zaczyna się bardzo skomplikowany proces, który trwa do dzisiaj, proces łączenia języków, rywalizacji politycznej i tożsamościowej - podkreśla. 

Wielcy, którzy budowali tożsamość Wilna 

Królowie Stefan Batory, Zygmunt August, literaci Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki oraz w XX wieku Józef Piłsudski budowali tożsamość miasta.

- Rodzina Piłsudskiego mieszkała w Wilnie, gdy synowie chodzili do szkoły. Związek emocjonalny Józefa Piłsudskiego z Wilnem był bardzo silny. W jego wspomnieniach pojawia się to, jak był wrażliwy na wiele elementów przeszłości, chwały dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. On sam uważał się za Litwina, w takim sensie jak Adam Mickiewicz czy Czesław Miłosz - mówi gość audycji. - Pamiętał także o uczelni Batorego, dawnej Akademii Jezuickiej. Był bardzo życzliwy i pomocny dla tego uniwersytetu, który odrodził się w 1919 roku - dopowiada. 

Ślady przeszłości 

- Ślad przeszłości, który dla mnie jest najmocniejszy, to Ostra Brama - zaznacza profesor. - Dodatkowo kościół św. Ducha, kościół św. Teresy. (...). Miasto zmienia się. Władze od wielu lat starają się przywrócić pamięć dawnych budowli. To bardzo zmienia miasto, nawet to, które znali Mickiewicz, Słowacki, Piłsudski, czy polscy mieszkańcy Wilna mieszkający tu 20 lat temu - dodaje. 

Zobacz też: 

W audycji także:

Wspomnienie Melchiora Wańkowicza. W 130. rocznicę urodzin pisarza, reportażysty, korespondenta wojennego przy II Korpusie Polskim gen. Władysława Andersa przypomnimy jego sylwetkę, życie i działalność. W 1964 roku Melchior Wańkowicz podpisał "List 34" adresowany do ówczesnych władz PRL i zawierający protest przeciwko polityce kulturalnej państwa. Oskarżono go o to, że przekazuje za granicę materiały godzące w Polskę i współpracuje z Radiem Wolna Europa. W wyniku wytoczonego procesu został skazany na trzy lata więzienia. Dopiero w 1990 roku Sąd Najwyższy uchylił wyrok i pośmiertnie uniewinnił Melchiora Wańkowicza.

Z materiałów archiwalnych odtworzymy wypowiedzi i gawędy Melchiora Wańkowicza.

Czytaj także:

Tytuł audycji: Eureka

Prowadzi: Katarzyna Jankowska

Gość: prof. Hubert Łaszkiewicz (Studium Europy Wschodniej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego)

Data emisji: 19.01.2022 

Godzina emisji: 19.30 

ans