Wisła. Królowa polskich rzek w przyrodzie, historii i legendzie

Fenomen Wisły 

Wiedzę dotyczącą dziejów Wisły i jej dziedzictwa zawarł w naukowej biografii prof. Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego. - Sądzę, że niezmierzenie się z fenomenem Wisły to byłoby coś niedobrego. Rzeka zasługuje na solidną biografię, tym bardziej że łączyła różne wątki historii gospodarczej, cywilizacyjnej i politycznej - powiedział prof. Chwalba w Programie 1 Polskiego Radia. - Nie byłoby Polski bez Wisły i jej dopływów - dodał. 

- Wisła, tak jak inne rzeki europejskie, bardzo się zmieniała w ciągu wieków. Możemy śledzić ten proces od momentu, kiedy mamy dokumentację, również źródłową, archeologiczną, przyrodniczą, a również historyczną. (...) Wisła ciągle krążyła, cały czas zmierza w kierunku Bałtyku, ale w ciągu jedenastu stuleci skróciła się o ponad sto pięćdziesiąt kilometrów - opowiadał gość Jedynki. 

Spory między polską szlachtą

Jak zaznaczył prof. Chwalba, niektóre zamki i grody w XII-XIV wieku, odsunęły się od rzeki o kilkanaście kilometrów. Wisła powodowała, że dochodziło do sporów między szlachtą polską. - Niektóre spory trwały w okolicach Warszawy nawet 450 lat, bo jak się okazało, kiedyś granicą między włościami była rzeka - mówił. - Rzeka wylewała, znajdowała nowe koryto. Następstwem tego jest to, że jeden właściciel zyskał, a drugi stracił. Sądy musiały podejmować decyzję, jak to ustalić. Kiedy ostatecznie podjęli decyzję po 450 latach, to okazało się, że Wisła płynie jeszcze w innym miejscu i spór rozgorzał od początku - przyznał rozmówca Katarzyny Jankowskiej. 

"Rzeka wskazywała ludziom kierunek"

Rzeka, ze względu na swoją użyteczność, przydatność społeczną, stanowiła teren podlegający przepisom prawa, dotyczącym np. regulacji żeglugi, spływu. - Nie ma życia bez rzeki - powiedział gość "Eureki". - Rzeka przez wieki wskazywała ludziom kierunek, ludzie nie orientowali się, będąc w puszczach, znajdujących się nad rzekami, jak się poruszać. Rzeka to była taka busola, która mówiła, że płynąc w dół czy w górę rzeki dotrzemy w takie czy inne miejsce - opowiadał. 

- Oczywiście ryba była korzyścią numer jeden. (...) Ciekawe, że karp, który króluje na stołach w wigilię Bożego Narodzenia, był wtedy uważany za bardzo poślednią rybę, posiłek biednych ludzi. Rybami dominującymi były: jesiotr, łosoś. Rybołówstwem zajmowali się rybacy, którzy podpisywali umowy z właścicielami nabrzeży czy właścicielami fragmentów rzeki - dodał prof. Andrzej Chwalba. 

Ponadto w audycji: 

Skarbiec dziejów pod zaborami.

Muzeum Książąt Lubomirskich założone w 1823 roku przez Józefa Ossolińskiego i Henryka Lubomirskiego we Lwowie obchodzi jubileusz 200-lecia istnienia. Dzieła sztuki i pamiątki historyczne ocalałe z wojen i grabieży mają swoja lwowską i wrocławską historię jako część Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Gościem "Eureki" był dr Łukasz Kamiński, dyrektor placówki.

Czytaj również: 

Tytuł audycji: Eureka 

Prowadziła: Katarzyna Jankowska

Goście: prof. Andrzej Chwalba (UJ), dr Łukasz Kamiński (dyrektor Muzeum Książąt Lubomirskich)

Data emisji: 13.06.2023

Godzina emisji: 19.30

ans