Starożytne lodówki z Novae. Jak sobie radzono z przechowywaniem łatwo psującej się żywności?

Novae - obecnie w północnej Bułgarii - było obozem legionowym wybudowanym w I w. n.e. jako stała baza I Legionu Italskiego na limesie (granicy cesarstwa) dolnodunajskim w rzymskiej prowincji Moesia Inferior.

W 69 r. postanowiono umocnić granicę cesarstwa, ponieważ obawiano się sąsiadującej z nią Dacją. Dlatego przeniesiono nad Dunaj świeżo sformowany legion, który tworzyli tylko mieszkańcy Italii. I Legion Italski stacjonował w Novae do poł. V w.

Od kilkudziesięciu lat teren obozu badają Polacy. Zespół pod kierunkiem prof. Piotra Dyczka z Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego dokonał szeregu odkryć.

"Lodówki" - unikatowe odkrycie w Novae

Wśród tych najnowszych są m.in. dwie antyczne lodówki, odkryte w obrębie domu centuriona, czyli oficera armii rzymskiej. To zagłębione w ziemi pojemniki wykonane z płyt ceramicznych. Jeden z nich osadzony został na ołowianej rurze wodociągowej, która stała się niejako dodatkowym "elementem chłodzącym".

W audycji "Eureka" prof. Piotr Dyczek podkreślił, że takie "lodówki" powinny być we wszystkich twierdzach legionowych, ale nigdzie - poza Novae - na razie na nie nie natrafiono. Jest to więc unikatowe odkrycie. - Być może powodem jest to, że bardzo często te twierdze później były przetwarzane w miasta cywilne, co oznaczało całkowitą przebudowę i zniszczenie - wskazał.

Dodał, że sama "lodówka" została zbudowana z pomarańczowo-czerwonych płyt ceramicznych, które tak naprawdę były wtórnie wykorzystanymi dachówkami. Dzięki temu, że dachówki były stemplowane, wiadomo, że należały do I Legionu Italskiego. 

Jak udało się ustalić, że znaleziony przedmiot/konstrukcja to lodówka? - Zachowały się fragmenty naczyń szklanych i ceramicznych oraz pozostałości posiłku: kości zwierzęce, które w tej chwili są analizowane. Na pierwszy rzut oka są to kości kurczaków, młodych kóz i owiec - wyjaśnił gość radiowej Jedynki.

Czytaj także:

Jak wyglądało żołnierskie menu?

Rozmówca Katarzyny Kobyleckiej wytłumaczył, że żołnierskie menu było stosunkowo proste, oparte na chlebie i oliwie, i monotonne. Dania musiały być kaloryczne, ponieważ służba była bardzo ciężka.

- Przy okazji różnych świąt, np. urodzin cesarza, pojawiało się mięso. Wydawałoby się, że preferowana była wołowina, na obszarach legionowych hodowano krowy, ale okazuje się, że bardziej pożądana była wieprzowina. Zachowało się wiele przepisów.

Zaskakujące jest to, że mimo iż obóz był nad Dunajem, ości ryb jest mało. Prawdopodobnie łowienie ryb się nie opłacało - ich mięso nie jest bardzo kaloryczne, a by je złapać i obrobić trzeba było poświęcić dużo czasu i energii.

- Za to znajdujemy muszle ostryg, równie luksusowych kiedyś, co teraz. Zastanawialiśmy, jak to możliwe, do czasu, gdy odkryliśmy fragment amfory z dziwnym greckim napisem określającym jej zawartość. Udało się ustalić, że chodziło o ostrygi w zalewie, solance - opowiedział profesor.

Twierdza legionowa NOVAE Źródło: Ekspedycja Wydziału Archeologii UW/YouTube

Poza tym w audycji:

Polscy badacze pracujący w Starej Dongoli - stolicy Makurii, jednego z najznamienitszych państw afrykańskiego średniowiecza - w ostatnim sezonie wykopaliskowym zlokalizowali tajemnicze pomieszczenie z malowidłami i inskrypcjami.

Wstępnie uznano, że odkryte pomieszczenie jest kryptą grobową, ale nie znaleziono wewnątrz szczątków. Dzięki analizie inskrypcji, której dokonała epigrafik i archeolog dr Agata Deptuła, okazało się, że jest to pomieszczenie o przeznaczeniu liturgicznym.

Dekoracjom miała okazję przyjrzeć się konserwator dzieł sztuki i historyk sztuki Magdalena Skarżyńska. - Taką najciekawszą i najbardziej rozbudowaną jest scena prezentującą króla nubijskiego Dawida, Chrystusa i archanioła Michała - wskazała.

Czytaj więcej: Unikatowe malowidła - nowe odkrycie badaczy w Starej Dongoli