Prof. Krzysztof Liberek o roli białek opiekuńczych. Czym są i jakie funkcje spełniają?
- Prof. Krzysztof Liberek w 2023 roku otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za wykazanie roli białek opiekuńczych w odzyskiwaniu białek z agregatów i zwijaniu ich do aktywnej formy.
- Białka opiekuńcze są syntetyzowane w komórkach wszystkich znanych organizmów.
- Zrozumienie mechanizmów działania białek opiekuńczych jest bardzo istotne dla celów praktycznych - w medycynie, farmakologii i biotechnologii.
Jaką rolę w organizmie pełnią białka opiekuńcze?
Białka opiekuńcze to białka, które towarzyszą powstawaniu struktur przestrzennych innych białek lub kompleksów innych białek, ale nie są finalnym produktem tych reakcji. Po angielsku białka opiekuńcze nazywane są "molecular chaperones", co w dosłownym tłumaczeniu oznacza "molekularne przyzwoitki".
- Okazuje się, że mniej więcej 20-30 proc. białek w komórce nie jest w stanie samodzielnie przyjąć prawidłowej postawy po syntezie, dlatego potrzebują pomocy białek opiekuńczych, żeby zaszedł prawidłowy proces zwijania - tłumaczy w Programie 1 Polskiego Radia prof. Krzysztof Liberek z Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. - Białka są aktywne tylko wtedy, kiedy przyjmują właściwą strukturę, a białka opiekuńcze powodują to, że zachodzi prawidłowy proces zwijania do właściwej struktury - dodaje profesor.
Nowe techniki badawcze
Profesor Krzysztof Liberek stosując nowe techniki badawcze z zakresu biochemii i biofizyki, wykazał złożoność procesu, w którym białka opiekuńcze doprowadzają do odzyskiwania białek z agregatów białkowych i ich zwijania do aktywnej struktury przestrzennej.
- Białka nie są stabilnymi strukturami i to jest ich cecha pożądana. One muszą w czasie swojego cyklu życiowego zmieniać trochę swoją strukturę, żeby dobrze działać, żeby prowadzić reakcje enzymatyczne. Ceną za to jest to, że one stosunkowo łatwo ulegają częściowemu rozwinięciu i w wyniku tego oddziałują z innymi białkami, zlepiają się z nimi. Powstają twory, które my nazywamy agregatami białek - podkreśla gość Jedynki. - Białko w takim agregacie jest całkowicie nieaktywne - wyjaśnia.
POSŁUCHAJ
Jaką rolę w organizmie pełnią białka opiekuńcze? (Eureka/Jedynka)
Odkrycia prof. Liberka mają istotne implikacje biomedyczne. Między innymi mogą przyczynić się do zrozumienia molekularnych mechanizmów leżących u podstaw zaburzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera.
Audycja "Ludzie Nauki" powstała we współpracy z Fundacją na Rzecz Nauki Polskiej.
Czytaj także:
Tytuł audycji: "Ludzie Nauki" w ramach pasma Eureka
Prowadził: Krzysztof Michalski
Gość: prof. Krzysztof Liberek (Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, pionier w dziedzinie badań molekularnych nad białkami opiekuńczymi)
Data emisji: 18.12.2023 r.
Godzina emisji: 19.30
ans/pj
