Bohumil Hrabal. Pisał bez patosu, górnolotności i nadęcia

Co to znaczy "być jak z Hrabala"? Jego bohaterowie są często pogubieni, choć z marzeniami. Często niedojrzali, chociaż z wielkim bagażem doświadczeń. Zawsze jednak patrzą na życie z ironią i autoironią - nawet jeśli rzeczywistość jest straszna, wojenna czy komunistyczna.

- Myślę, że Hrabal do pewnego stopnia to jego bohaterowie. Hrabal dużo pisał o własnych odczuciach, np. w "Obsługiwałem angielskiego króla" jest kompleks niższości. W "Zbyt głośnej samotności" pojawia się człowiek, który zajmuje się pakowaniem starego papieru. Często te jego opowieści są biograficzne, ale często są też stylizowane, więc nie można powiedzieć, że jest to tak oczywiste, że Hrabal to jego bohaterowie - komentuje Monika Zgustova, biografka Hrabala.

Monika Zgustova dodaje: - Wśród czeskich czytelników istnieje taki stereotyp, że Hrabal był człowiekiem, który chodził do gospody, pił piwo, natomiast to jest tylko jednowarstwowe spojrzenie na niego. Był to wielki intelektualista, który w tej gospodzie przede wszystkim opowiadał, rozmawiał, podczas swoich posiedzeń cytował wiersze, a ludzie patrzyli na niego jak zaczarowani. Potrafił także postawić się w pozycji prostego człowieka.

Autoironia i swoiste poczucie humoru

Czym jest "hrabalowskie spojrzenie na świat"? - To takie czeskie spojrzenie na rzeczywistość, które polega na tym, że mówi się bez patosu, górnolotności i takiego nadęcia. Mówi się za to z autoironią i ze swoistym poczuciem humoru, z takim krytycznym spojrzeniem na samego siebie i na własną rzeczywistość - zauważa Andrzej Jagodziński, tłumacz literatury czeskiej.

- Hrabal jako pierwszy wprowadził do pisanego języka literatury język mówiony, co wydaje się w Polsce absurdem, bo nie ma takiej różnicy między językiem mówionym a pisanym. W zasadzie Polacy mówią lepszym, przeważnie gorszym językiem literackim, natomiast w Czechach to już ogromna różnica. To są dwa zupełnie różne języki (…), ale obydwa poprawne - wyjaśnia gość Jedynki.

Kim dla Czechów jest Hrabal?

Jak po wyjściu z systemu komunistycznego młodzi Czesi postrzegali Hrabala, który raz się sprzeciwiał komunistycznej władzy, a raz z nią trzymał? - Myślę, że na wizerunku Hrabala wtedy zaważyły te ostatnie lata. Zwłaszcza młodzi ludzie niekoniecznie pamiętali, że on jednak wcześniej miał okres heroiczny w latach 50., kiedy przecież nie uczestniczył w życiu oficjalnym i właśnie w środowisku twórców podziemnych kształtowała się jego poetyka - opowiada Aleksander Kaczorowski, biograf Hrabala, który był w Pradze w 1990 roku.

- Postrzeganie Hrabala jako kolaboranta było uproszczone. Było też niesprawiedliwe wobec niego. Dużo na ten temat wtedy mówiono, natomiast dzisiaj właściwie to, co wszystkich najbardziej interesuje czy nawet wyłącznie interesuje, to jest po prostu jego twórczość, która okazała się ponadczasowa, uniwersalna i zawsze od nowa zachwycająca - dodaje biograf.

Czytaj także:

DS