98. rocznica zamachu majowego. Trudna karta w historii II Rzeczpospolitej

Zamach majowy. Czy był konieczny? 

Zamachu majowego dokonał Józef Piłsudski. Przyczyniły się do tego m.in. niestabilne rządy, kryzys gospodarczy, dążenie Piłsudskiego do poprawy sytuacji w kraju. W czasie zamachu w Warszawie doszło do walk między przeciwnikami i stronnikami Piłsudskiego. - Na pewno sytuacja Polski w 1926 roku była trudna, nie tylko dlatego, że po wielomiesięcznych kryzysach gabinetowych brakowało stabilności władzy. Trzeci rząd Wincentego Witosa czy drugi Chjeno-Piasta były wystarczająco niestabilne i mocno podminowane przez protesty społeczne, organizowane przez PPS, komunistów - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia dr Michał Przeperski z Muzeum Historii Polski. - Aspektów kryzysowych było bardzo wiele, na to nakładała się jeszcze trudna sytuacja geopolityczna, wojna celna z Niemcami, sytuacja ekonomiczna nakładała się na sytuację polityczną - wyjaśnia historyk. 

Jednym z argumentów marszałka Piłsudskiego za przeprowadzeniem puczu było to, że Polska jest w niebezpieczeństwie, mając niedoskonałą armię. - Niewątpliwie po odsunięciu Piłsudskiego od życia publicznego i rezygnacji z większości funkcji wojskowych poszły dymisje, przeniesienia do rezerwy, do marginalnych garnizonów tych wszystkich, którzy jeszcze kilka lat temu stali bardzo blisko marszałka - mówi dr Czesław Witkowski z Instytutu Józefa Piłsudskiego. - Jeżeli chodzi o wybór czy dokonanie zamachu, była to na pewno presja środowisk legionowych, tych wszystkich związanych z marszałkiem - ocenia ekspert. 

Bezowocne rozmowy Józefa Piłsudskiego ze Stanisławem Wojciechowskim 

12 maja 1926 roku, po bezowocnej rozmowie Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, oddziały wierne Piłsudskiemu zajęły w Warszawie pozycje przy mostach na Wiśle. Zamach został poparty przez związany z PPS związek zawodowy kolejarzy, który ogłosił strajk, blokując transporty sił rządowych z zachodu kraju do Warszawy, natomiast umożliwiając transporty wojsk lojalnych wobec marszałka Piłsudskiego. 

- Rozmowa na trzecim moście, czyli na moście Poniatowskiego, była rozmową trudną, bo oczy całego kraju patrzyły na dwóch panów, kto ustąpi. Tutaj myślę, że była szansa na rozmowę "face to face", gdzie mogliby się nawzajem przekonać i Piłsudski mógłby zakończyć całą sprawę zbrojną demonstracją, i mogliby się rozejść - uważa dr Czesław Witkowski. 

Dlaczego Józef Piłsudski wygrał? 

14 maja Piłsudski przejął kontrolę nad Warszawą. W wyniku walk zginęło 379 osób. Rząd Wincentego Witosa podał się do dymisji, a prezydent Wojciechowski złożył urząd. Dlaczego Piłsudski wygrał? Czy dlatego, że miał za sobą strajkujących kolejarzy z PPS, czy jednak strona wojskowa, dzięki uporowi prezydenta Wojciechowskiego, by przetrwać w Belwederze, przegrała tę sprawę w wojskowy sposób? 

- Przewaga polegała na tym, że grupa oficerów potrafiła wziąć sprawy w swoje ręce i te sprawy szybko przeprowadzać. Blokada mostu Poniatowskiego niewiele zmieniła, bardzo szybko wierne oddziały Piłsudskiego przedostały się na lewą stronę Warszawy mostem Kierbedzia. Na pewno najważniejszą kwestią jest porozumienie ze Związkiem Kolejarzy i blokada transportów wojskowych, szczególnie tych z pułków Wielkopolski - opowiada gość Grzegorza Kalinowskiego. 

Czytaj również: 

Więcej w nagraniu: 

Pierwsza odsłona audycji "Odrodzona - nieznana" 

Jaka była II Rzeczpospolita, jakie jej były blaski i cienie, o tym w niedzielne przedpołudnia będą rozmawiali na antenie Programu 1 Polskiego Radia goście Grzegorza Kalinowskiego - historycy, publicyści i badacze kultury.

Temat pierwszej audycji z cyklu "Odrodzona - nieznana" związany był z 98. rocznicą zamachu majowego. W kolejnych programach gospodarz oraz zaproszeni do studia goście będą rozmawiać o codziennym życiu w przedwojennej Polsce (podróżowaniu, zarobkach i standardzie mieszkań, lecznictwie i dostępie do oświaty, transporcie i jakości podróżowania), polityce i społeczeństwie (czy bliżej było Polsce do demokracji czy do autokracji, i co z tego wynika dla współczesnego życia politycznego), mniejszościach narodowych, kulturze i prasie (kabaretach, filmach i gazetach oraz o tym, kto tak naprawdę pisał uliczne piosenki), obyczajowości, wojsku i lotnictwie, z którego osiągnięć Polacy byli dumni. 

Czytaj również: 

Tytuł audycji: "Odrodzona - nieznana"

Prowadził: Grzegorz Kalinowski 

Goście: dr Michał Przeperski (Muzeum Historii Polski), dr Czesław Witkowski (Instytut Józefa Piłsudskiego), Agnieszka Jankowiak-Maik (historyczka, edukatorka, autorka bloga "Babka od Histy") 

Data emisji: 12.05.2024 r.

Godzina emisji: 12.00

ans/kor