Słowianie produktem przypadku historycznego? Autorska wizja początków Polski autorstwa prof. Przemysława Urbańczyka

Jak głęboko wstecz sięgają nasze korzenie? Skąd się wzięli Słowianie? Gdzie była stolica państwa wczesnopiastowskiego? Prof. Przemysław Urbańczyk, badacz wczesnego średniowiecza, w swojej najnowszej książce, "Korzenie Polski", próbuje odpowiedzieć na te i wiele innych pytań.

Z długiej listy zagadnień dotyczących początków państwa polskiego wybrał 28 najważniejszych i przedstawił je w krótkich rozdziałach. Ilustrują one skomplikowany proces, który wskutek splotu świadomych decyzji i historycznych przypadków doprowadził do powstania państwa wczesnopiastowskiego - na początku drugiego tysiąclecia nazwanego Polonią.

- Chciałem poruszyć wydarzenia i problemy kluczowe dla zrozumienia całości tego bardzo skomplikowanego procesu, jakim było kształtowanie się państwa wczesnopiastowskiego. Tam jest tyle aspektów do omówienia, że musiałem sam sobie, swojemu gadulstwu, narzucić kaganiec, ograniczając każdy rozdział do dokładnie dwóch tysięcy słów - wyjaśnił w audycji "Eureka" prof. Przemysław Urbańczyk.

Słowianie produktem przypadku historycznego?

Jedno z podstawowych pytań, które pojawia się też na początku książki "Korzenie Polski", brzmi: skąd wzięli się Słowianie? - To jest temat, o który spierają się i językoznawcy, i historycy, i archeolodzy, i badacze archeogenomiki [...]. Ja od ponad 20 lat apeluję, by nie przeciwstawiać sobie dwóch najpopularniejszych koncepcji: autochtonicznej i allochtonicznej, tylko próbować je pogodzić - wskazał rozmówca Katarzyny Kobyleckiej.

- Napisałem, trochę prowokacyjnie, że Słowianie byli produktem przypadku historycznego. Pojawiają się na scenie europejskiej w niezwykłym momencie, kiedy następuje katastrofa ekologiczna spowodowana serią erupcji wulkanicznych. Na to się nakłada jeszcze pandemia dżumy. Przetrwać ten kryzys mogli tylko ludzie specyficznie przystosowani do tych nowych warunków. Wydaje mi się, że to właśnie wypromowało Słowian - wskazał. 

Jak wytłumaczył ekspert, ta potrzeba przetrwania spowodowała "przaśność, prostotę czy wręcz - jak niektórzy mówią - prymitywizm kultury wczesnosłowiańskiej. Równocześnie to właśnie zadecydowało o tym, że te populacje okazały się niezwykle odporne na kryzysy i przetrwały przez setki lat, podczas kiedy wielkie mocarstwa i ludy, które miały o wiele większe ambicje polityczne i gospodarcze, zaginęły w mroku". 

Poza tym w audycji:

Jak długo dzieła sztuki - rysunki, manuskrypty, obrazy - mogą być wystawione na działanie światła bez szkody dla stanu ich zachowania?

Mikrofedometria to metoda, która pozwala precyzyjnie określić potencjalne zagrożenie w trakcie kilkuminutowych testów starzeniowych. Punkt pomiarowy na średnicę zaledwie pół milimetra, a zmiany barwy w jego obrębie mogą "symulować" nawet siedmioletni kontakt ze światłem. Taki unikalny aparat do mikrofedometrii został skonstruowany w Krakowie i służy już w kilkudziesięciu placówkach muzealnych na całym świecie.

Gość: prof. Tomasz Łojewski z Laboratorium Badań Dziedzictwa Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie.

Kanał Panamski, który znalazł się dziś w centrum światowej polityki, łączy Ocean Atlantycki z Oceanem Spokojnym już ponad 110 lat. Pomysł pojawił się jednak dużo wcześniej - na początku XVI wieku, kiedy Hiszpan Vasco Núñez de Balboa - jako pierwszy Europejczyk - dotarł przesmykiem do wybrzeży Pacyfiku.

Gość: prof. Michał Leśniewski z Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego.

Tytuł audycji: Eureka

Prowadziła: Katarzyna Kobylecka

Goście: prof. Przemysław Urbańczyk (badacz wczesnego średniowiecza, autor książki "Korzenie Polski"), prof. Tomasz Łojewski (Laboratorium Badań Dziedzictwa Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie) i prof. Michał Leśniewski (Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego)

Data emisji: 7.02.2025 r.

Godzina emisji: 19.10

kk/kor