Mijają cztery lata od śmierci Jana Lityńskiego. Jak wspominają go przyjaciele?

Kim był Jan Lityński?

Jan Lityński za udział w studenckich protestach w 1968 r. po zdjęciu ''Dziadów'' Mickiewicza został wyrzucony ze studiów, później aresztowany i skazany na 2,5 roku więzienia. W 1976 roku brał udział w akcji pomocy dla represjonowanych robotników Ursusa i Radomia. Od 1977 roku działał w Komitecie Obrony Robotników. W 1980 roku objął funkcję doradcy władz "Solidarności". W stanie wojennym został internowany, następnie aresztowany.

Jednocześnie był człowiekiem zgody i porozumienia ponad podziałami. To polityk, który nie bał się przebaczać i który w historii zawsze widział szansę na przyszłość. - Janek zginął w pełni sił. Nie był na emeryturze, zdrowotnie czuł się bardzo dobrze. Zniknął nam, jakby w pół kroku - zwraca uwagę prezes Ośrodka Karta, Zbigniew Gluza. Transformacja ustrojowa nie była kresem jego działalności politycznej, a jedynie rozpoczęciem kolejnego etapu. 

Jak Lityński przed bezpieką uciekał?

1 czerwca 1983 roku Lityński otrzymał sześciodniową przepustkę w związku z pierwszą komunią córki. Nie powrócił z niej i od 16 czerwca 1983 poszukiwany był listem gończym. Ukrywał się przez trzy i pół roku. - W którymś momencie napisał, że podstawą dobrego ukrywania się jest niekorzystanie z telefonów. Czasem zdarzało mu się zadzwonić z jakiegoś automatu - przypomina Jarosław Szczepański. Ostatecznie list gończy odwołano w październiku 1986, ale postępowanie umorzono dopiero w maju 1987 roku. 

Zadbać o godność robotnika

Rozmówcy Michała Wójcika nie mają wątpliwości, że Jan Lityński był przedstawicielem polityki reprezentującej społeczeństwo. We wrześniu 1980 został doradcą Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" w Wałbrzychu. - We wszystkich rozmowach podczas strajków kluczowe było żądanie człowieczego kontaktu między dozorem a robotnikami. W roku 1988 wróciło to może nawet z większym nasileniem, bo szefowie kopalń byli jeszcze mniej grzeczni - podkreśla Szczepański.