Sto lat temu powstał Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska

Związek jako zaplecze ruchu narodowego

Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska powstał z przekształcenia Narodowego Związku Młodzieży Akademickiej, a ta organizacja istniała od grudnia 1919 roku. Prof. Jan Żaryn zwraca uwagę, że to nie była jedynie zmiana nazwy. Wcześniej akademicy byli zaangażowani w odzyskiwanie przez Polskę niepodległości, młodzież narodowa była obecna jedynie w ośrodkach akademickich. W 1922 roku nastąpiła stabilizacja. Roman Dmowski był sprawcą utworzenia powszechnego młodzieżowego ruchu narodowego, który miał być zapleczem kadrowym dla Związku Ludowo-Narodowego, oficjalnej partii przez niego kierowanej. 

Były dwie struktury Młodzieży Wszechpolskiej - jawna i tajna. - Ta tajna nawiązywała do czasów przed odzyskaniem niepodległości, ale w przypadku ruchu narodowego po zamachu majowym działaczom wydawało się, że to jest konieczność wobec faktu likwidowania struktur jawnych przez obóz sanacyjny - mów Jan Żaryn.

Działalność po 1934 roku

W 1934 roku warszawski okręg zbuntował się i powołał własną partię pod nazwą Obóz Narodowo-Radykalny (ONR). ONR został po kilku miesiącach także zlikwidowany przez władze sanacyjne, ale wcześniej powołał tajne struktury. - Ta tajność był przydatna, żeby uprawiać własną politykę w środowisku, które było dla organizacji zagrożeniem, a tym środowiskiem była sanacja i obóz rządzący, coraz bardziej autorytarny w latach 30. - wyjaśnia historyk.

Później ONR się zradykalizował, a Młodzież Wszechpolska wymusiła np. stosowanie tzw. getta ławkowego, czyli szykanowania studentów pochodzenia żydowskiego. Zdaniem prof. Jana Żaryna radykalizacja Młodzieży Wszechpolskiej był reakcją na radykalizację władz sanacyjnych.

Gość Programu 1 Polskiego Radia opowiada też o losach organizacji po 1945 roku.

Czytaj także:

Prof. Jan Żaryn, dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego na to stanowisko został powołany w lutym 2020 roku decyzją ministra kultury prof. Piotra Glińskiego. Prof. Jan Żaryn to historyk, badacz dziejów ruchu chrześcijańsko-narodowego. Specjalizacją profesora są dzieje najnowsze Polski, a w szczególności historia Kościoła katolickiego w XX wieku, dzieje obozu narodowego i chadeckiego, polityczna emigracja po 1945 roku oraz stosunki polsko-żydowskie w XX wieku.

Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego zajmuje się realizacją polityki pamięci w zakresie historii i dziedzictwa Polski, w tym dorobku polskiej myśli społeczno-politycznej, ze szczególnym uwzględnieniem myśli narodowej, katolicko-społecznej i konserwatywnej. Misję swoją organizacja realizuje poprzez działalność wydawniczą i badawczą, a także organizowanie wystaw, konferencji czy realizację programów edukacyjnych i stypendialnych.

---

Dziedzictwo i pamięć - w audycji przypominamy historię polskiej myśli narodowej oraz chrześcijańsko-demokratycznej, ludzi z nimi związanych i ich wpływ na dzieje Polski. Audycja przygotowana we współpracy z Instytutem Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Tytuł audycji: Dziedzictwo i pamięć

Prowadziła: Dorota Truszczak 

Gość: prof. Jan Żaryn (dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego)

Data emisji: 15.03.2022 

Godzina emisji: 19.29

ag