Mityczne i historyczne początki sąsiedztwa do czasów Bolesława Śmiałego

Data publikacji: 06.09.2022 09:30

Ostatnia aktualizacja: 06.09.2022 11:53

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Reprodukcja pocztówki ukazującej Lecha, Czecha i Rusa (zdj. ilustracyjne), Autor - Igor Golovniov/Shutterstock.com

Mityczne początki zawarte są już w znanej legendzie o Lechu, Czechu i Rusie, która po raz pierwszy pojawia się u nas w Kronice wielkopolskiej w 1295 roku, dziele anonimowego autora. Jak jeszcze widzą je twórcy innych kronik polskich: Gall zwany Anonimem, mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem czy Jan Długosz - kronikarze początków państwa polskiego, także tych poprzedzających chrzest Mieszka I w 966 roku.

Mityczne początki w legendzie o Lechu, Czechu i Rusie

Jak podkreśla historyk Andrzej Nowak, wywody genealogiczne były ważne dla elit i wspólnot, bo określały miejsce na mapie politycznej. - Te trzy postaci: Lech, Czech i Rus, wymienione po raz pierwszy we wstępie słowiańskim do Kroniki wielkopolskiej, odsyłają nas jeszcze wcześniej - do trzech synów Noego. Ten biblijny bohater, który uratował ludzkość i różne gatunki zwierząt od zagłady, budując arkę, miał synów: Sema, Chama i Jafeta, i wszystkie te ludy, które w średniowieczu podawały swoją genealogię, starały się odwoływać do tradycji jafetyckiej - opowiada historyk.

- Węgry miały być ojczyzną pierwotną wszystkich Słowian, a podzielone zostały przez Lecha, Rusa i Czecha. W końcu XIII wieku wyobrażano sobie te mityczne początki i relacje w sąsiedztwie polsko-ruskim i polsko-czeskim, a więc relacje braterskie - podkreśla prof. Nowak. - Jak to między braćmi, relacje wypełnione były sporami o miedzę, dziedzictwo po wspólnym ojcu. Spory między X a XIII wiekiem prowadziły do większych konfliktów polsko-czeskich niż polsko-ruskich - dodaje.

Jak widzieli początki Rusi i Polski kronikarze? - Gall Anonim, pierwszy polski kronikarz na dworze Bolesława Krzywoustego, nie szuka żadnej genealogii mitologicznej ani dynastii piastowskiej, ani polskiej. Opisuje bardzo rzeczowo początek Polski, tam, gdzie leży ona po dziś dzień, jako skromnego miejsca na szlaku prowadzącym dalej, z Zachodu na Wschód, do bogatej Rusi - wyjaśnia gość Jedynki. - Ruś cechowała jedna bardzo ważna specyfika, że nigdy nikomu to państwo nie było podległe, więc niepodległość jest pewnego rodzaju znakiem wywoławczym - zwraca uwagę prof. Andrzej Nowak.

Pierwszy spór graniczny między Polską a Rusią

Kronikarz ruski Nestor napisał w roku 981: "Poszedł Włodzimierz ku Lachom i zajął grody ich: Przemyśl, Czerwień i inne grody, które do dziś dnia są pod Rusią". To pierwszy historyczny zapis o sporze granicznym między Polską a Rusią. Jak ważny to był spór dla obu państw? Jaka to była wtedy Polska, jej mieszkańcy, czy także Lachowie, a jaka Ruś i zamieszkujący ją ludzie, związani wspólnotą geografii i słowiańskimi korzeniami? Jakie ambicje władców tych państw chrześcijańskich, ale obrządku łacińskiego i bizantyjskiego?

W 1018 roku polski władca Bolesław Chrobry odbił Grody Czerwieńskie, wcześniej ingerując w obsadę kijowskiego tronu. Czy chciał podbić Ruś? Jak zareagowali sąsiedzi ze wschodu? Jakie wydarzenia w relacjach Polski i Rusi przypadają na czasy kolejnych polskich władców i książąt: Mieszka II – w kryzysie monarchii piastowskiej, Kazimierza Odnowiciela, któremu ruski książę Jarosław Mądry pomagał odbudować państwo polskie, i Bolesława Śmiałego, organizatora wypraw kijowskich, uważanego za spadkobiercę mocarstwowej polityki swojego dziada Bolesława Chrobrego.

Audycja "Historia żywa" przez najbliższe miesiące poświęcona będzie wielowiekowym relacjom z naszym wschodnim sąsiadem: od Rusi po Rosję.