Relacje polsko-rosyjskie w latach 1990-1999

Wraz ze zmianą systemu politycznego i gospodarczego w Polsce, po pierwszych częściowo demokratycznych wyborach i utworzeniu rządu pod przewodnictwem premiera Tadeusza Mazowieckiego, nastąpiła reorientacja kierunków polityki zagranicznej w kierunku zbliżenia się do świata zachodniego.

W tym czasie za naszą wschodnią granicą trwał rozpad Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. ZSRS przestał istnieć w grudniu 1991 roku. Pod przywództwem Moskwy została powołana Wspólnota Niepodległych Państw.

Polska szła po niepewnym gruncie

Jak podkreślił w audycji "Historia żywa" prof. Andrzej Nowak, "polskie elity polityczne, te, które trzymały wówczas [na początku lat 90.] ster władzy, szły raczej za wydarzeniami, niż je kształtowały".

- W sierpniu 1989 roku zamiast generała Czesława Kiszczaka, który był przewidywany pierwotnie na premiera, na premiera został wybrany Tadeusz Mazowiecki. Wcześniej prezydentem, przejściowym, ale jednak, został generał Wojciech Jaruzelski - przypomniał historyk.   

- Pod wspólnym naciskiem z jednej strony Rosji, Michaiła Gorbaczowa, z drugiej strony - Stanów Zjednoczonych, George'a Busha seniora, latem 1989 roku Polska była jedynym krajem istniejącego jeszcze obozu Związku Sowieckiego w Europie Środkowo-Wschodniej, w którym dokonywała się tego rodzaju zmiana władzy - wskazał.

- Trzeba wziąć to pod uwagę, że Polska szła po niepewnym gruncie. Być może daleko posunięta ostrożność zmian i nacisk na to, by zmiany postępowały ostrożnie ze strony nie tylko Moskwy, co jest zrozumiałe, ale również ze strony Waszyngtonu, który bał się o status quo globalne, to właśnie sprawia, że taka droga bardzo kompromisowa zostaje przyjęta - wyjaśnił.

Czytaj także:

Relacje polityczne

10 października 1990 roku w Moskwie, podczas wizyty ministra spraw zagranicznych Polski Krzysztofa Skubiszewskiego, podpisano deklarację o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy między Polską a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką.

W tamtym czasie istotny wpływ na stosunki polsko-rosyjskie miała m.in. prowadzona przez Polskę polityka nawiązywania współpracy z NATO. Jesienią 1992 roku Polska oficjalnie zadeklarowała dążenie do przystąpienia do Sojuszu, czemu Federacja Rosyjska była przeciwna. Napięcia były powodowane także przez kwestie historyczne, przede wszystkim zbrodnię katyńską.

15 października 1991 roku parafowano porozumienie dotyczące wycofania wojsk radzieckich z Polski (ostatnie oddziały opuściły nasz kraj 17 września 1993 roku). W maju 1992 roku Borys Jelcyn i Lech Wałęsa podpisali Układ o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy między Polską i Rosją.

Relacje gospodarcze

Już w 1990 roku w rozpadającym się imperium sowieckim została sformułowana doktryna Falina-Kwicińskiego, dotycząca relacji Związku Sowieckiego i państw Europy Środkowo-Wschodniej. Mówiła o tym, że Armia Czerwona traci znaczenie stabilizatora w regionie i jej rolę powinny przejąć firmy rosyjskie dostarczające gaz i ropę.

W 1993 roku, podczas wizyty Borysa Jelcyna, w Warszawie została podpisana umowa o budowie gazociągu jamalskiego przesyłającego gaz z Federacji Rosyjskiej do Europy przez terytorium Polski z pominięciem Ukrainy i Litwy.

Lata 1994-1999 w relacjach dwustronnych skupiały się głównie na wymianie handlowej i surowcach energetycznych. 25 września 1995 roku podpisano długoterminową umowę o dostawach gazu ziemnego Polsce. 

Czytaj także:

Polska została członkiem NATO 12 marca 1999 roku.