Sandomierz - miasto książąt, kupców i "Ojca Mateusza"

Sandomierz - dlaczego warto tu przyjechać? Co zwiedzić?

Funkcjonuje kilka teorii dotyczących pochodzenia nazwy Sandomierz. Najbardziej prawdopodobna głosi, że nazwa miasta pochodzi od staropolskiego imienia Sędomir, rozpowszechnionego w całej Słowiańszczyźnie. Miejscowość - w formie Sandomir - pojawia się w Kronice polskiej spisanej przez Galla Anonima w latach 1112-1116.

Sandomierz położony jest nad Wisłą, na siedmiu wzgórzach (stąd czasem nazywany jest "małym Rzymem"). Większość zabudowy wraz z historycznym centrum, uznanym w 2017 roku za pomnik historii, położona jest na lewym brzegu Wisły, a przemysłowa część, zwana Nadbrzeziem, leży przy prawym brzegu.

Sandomierz i serial "Ojciec Mateusz"

W ostatnich latach miasto stało się bardzo popularnym miejscem wycieczek, głównie za sprawą serialu emitowanego w TVP pt. "Ojciec Mateusz". W mieście funkcjonuje wystawa Świat Ojca Mateusza. O jej atrakcjach opowiedział w audycji "Jedyne takie miejsce" Artur Wnuk, który pracował przy tworzeniu wystawy.

Odwiedzający wystawę mogą wejść do kościoła, który dotychczas znali jedynie z telewizyjnego ekranu. Odwiedzić pokój biskupa, plebanię, posterunek policji, a nawet celę. Są tu również naturalnych rozmiarów postaci woskowe aktorów.

Podziemna Trasa Turystyczna w Sandomierzu

Jednym z ważniejszych turystycznych punktów są podziemia Sandomierza. To połączony w trasę turystyczną zespół dawnych piwnic i składów kupieckich z XV-XVII wieku, które służyły do przechowywania głównie wina, soli i śledzi oraz stanowiły schronienie przed najeźdźcami. Zostały przygotowane do zwiedzania przez naukowców z krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej i górników z Bytomia.

Wejście do podziemi znajduje się przy Rynku 10, wyjście - w budynku sandomierskiego Ratusza. - Trasa ma prawie 500 metrów, biegnie pod trzema ulicami miasta, pod ośmioma budynkami, na różnych piętrach i głębokościach - opisał w audycji "Jedyne takie miejsce" Andrzej Lewicki z Sandomierskiego Centrum Kultury, nasz przewodnik po podziemiach. 

W części sal znajdują się ekspozycje związane z historią Sandomierza, życiem codziennym jego mieszkańców oraz tutejszym rzemiosłem. Można trafić m.in. na salę... katowską. - Sandomierz był bogatym miastem królewskim i książęcym. Mógł sobie pozwolić na to, by posiadać własnego kata - wyjaśnił Lewicki.

Najbardziej znana legenda w Sandomierzu

Podczas zwiedzania Podziemnej Trasy Turystycznej przywoływane są liczne legendy związane z miastem, w tym najsłynniejsza o Halinie Krępiance i ocaleniu grodu przed Tatarami. - W XIII wieku Tatarzy kilkukrotnie niszczyli te ziemie. Najbardziej krwawy najazd był w 1260 roku. Halina straciła wówczas męża. Wcześniej Tatarzy zabili jej ojca. Kobieta została sama. Chciała się zemścić.

Kiedy Tatarzy po raz kolejny zjawili się pod Sandomierzem, w 1287 roku, udała się do ich obozu podając się za osobę skrzywdzoną przez mieszkańców miasta. Obiecała pomoc przy zdobyciu Sandomierza. Tatarzy zgodzili się pójść z Haliną do podziemi. Mieszkańcy miasta, na znak kobiety, zasypali wyjścia z lochów. Pogrzebali żywcem Halinę razem z Tatarami - wskazał Lewicki. 

Czytaj także:

Czary Napary - Akademia Ziołowa Marcina z Urzędowa

W trakcie naszej wycieczki do Sandomierza odwiedziliśmy także jedyną w Polsce interaktywną wystawę o magicznej mocy ziół, grzybów, eliksirów i mikstur, czyli Akademię Ziołową Marcina z Urzędowa. 

Żyjący w XVI wieku Marcin z Urzędowa był botanikiem, zielarzem, lekarzem i księdzem. Jest autorem niezwykłej pozycji, ilustrowanej encyklopedii z zakresu botaniki i medycyny. "Herbarz Polski to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych i inszych rzeczy do lekarstw należących księgi dwoje" powstawał w latach 1543-1553. Zawiera wiadomości z zakresu występujących w Polsce roślin, zwierząt i minerałów.

Czary Napary. Źródło: Czary Napary/YouTube

Klasztor św. Jakuba i Ucho Igielne

Dominikański kościół p.w. św. Jakuba Apostoła z pozostałościami klasztoru, istniejący od blisko 800 lat to najstarszy z zachowanych sandomierskich kościołów.

- Prawdopodobnie pierwszy kościół św. Jakuba założył książę Henryk Sandomierski (ok. 1130-1166). W 1226 roku do Sandomierza przybyli dominikanie, którzy zbudowali w miejscu podniszczonego kościoła św. Jakuba nowy kościół i nowy klasztor - wytłumaczył w radiowej Jedynce ojciec Marcin Lisak, przeor sandomierskiego klasztoru św. Jakuba.

Czytaj także:

Miejscem, które bardzo kojarzy się z Sandomierzem, a związane jest z dominikanami jest Ucho Igielne. To wąska furtka w systemie murów obronnych, przez którą komunikowali się z sobą bracia z dwóch klasztorów dominikańskich - jednego położonego poza murami miasta i drugiego, wewnątrz murów obronnych.

Góry Pieprzowe i Wzgórze Salve Regina

Góry Pieprzowe, zwane również sandomierskimi Pieprzówkami, są uważane za najstarsze góry w Polsce.

- To taki trzykilometrowy odcinek krawędzi Wyżyny Sandomierskiej, pomiędzy dwiema wsiami: Kamień Nowy i Kamień Plebański. Pod względem budowy geologicznej, Góry Pieprzowe stanowią wschodnią, krańcową partię Gór Świętokrzyskich. Zbudowane są z liczących ok. 500 mln lat skał kambryjskich tzw. łupków i kwarcytów o charakterystycznej, szarej barwie - wyjaśnił Michał Leszczyński, przewodnik po Sandomierzu.

Od tych łupków - bardzo mocno pokruszonych na skutek erozji - góry otrzymały swoją nazwę.

Gdzie jeszcze możemy zawędrować będąc w Sandomierzu? Leszczyński polecił wzgórze Salve Regina oddalone o półtora kilometra od rynku miasta. Na szczycie kopca znajduje się figura z płaskorzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Warto też zajrzeć do Parku "Piszczele". 

kk/pj