Powstanie Warszawskie 1944. Jak Polacy pamiętają powstańców i ich zryw?

Data publikacji: 21.11.2023 12:00

Ostatnia aktualizacja: 21.11.2023 15:47

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Powstańcy warszawscy na Powiślu, Autor - Instytut Pamięci Narodowej

Powstanie Warszawskie to największa bitwa Armii Krajowej z Niemcami. Jednocześnie to największa akcja zbrojna podziemia w okupowanej Europie podczas II wojny światowej. - W ostatnich kilkunastu latach przeżywamy coś, co można byłoby nazwać bezprzykładnym triumfem pamięci o Powstaniu Warszawskim - mówi w Programie 1 Polskiego Radia prof. Andrzej Nowak.

Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Było planowane na kilka dni, a trwało ponad dwa miesiące.
W czasie walk w stolicy zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wyniosły ok. 180 tys. zabitych.
Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono z miasta, które po powstaniu Niemcy niemal całkowicie zburzyli.

Armia Krajowa liczyła w Warszawie około 50 tys. żołnierzy. Jednak nie do wszystkich dotarł rozkaz o rozpoczęciu zrywu z dniem 1 sierpnia 1944 roku o godzinie "W". Walkę podjęła niespełna połowa żołnierzy, 10 proc. z nich miała broń. Samodzielne opanowanie Warszawy przez powstańców przed wkroczeniem Armii Czerwonej miało być punktem wyjścia do jawnej działalności polskich władz konspiracyjnych podległych rządowi w Londynie oraz miało zablokować działanie komunistów. Siły niemieckie wynosiły ponad 50 tys. ludzi, dysponujących bronią pancerną, artylerią, lotnictwem.

Krwawe walki na ulicach Warszawy, decyzja Stalina o zatrzymaniu Armii Czerwonej na prawym brzegu Wisły, na początku żadne, później niewielkie wsparcie sprzętowe aliantów, brutalne mordy dokonywane przez Niemców na ludności cywilnej stolicy, rozkaz Hitlera o stłumieniu powstania i zniszczeniu miasta to wydarzenia wpisane w historię zrywu, który w założeniu miał trwać kilka dni. Powstanie Warszawskie zakończyło się jednak dopiero 2 października, po 63 dniach walki Polaków z Niemcami.

POSŁUCHAJ

40:49

Powstanie Warszawskie 1944. Jak Polacy pamiętają powstańców i ich zryw? (Jedynka/Historia żywa)

Triumf pamięci o Powstaniu Warszawskim

- W ostatnich kilkunastu latach przeżywamy coś, co można byłoby nazwać bezprzykładnym triumfem pamięci o Powstaniu Warszawskim. Przede wszystkim Muzeum Powstania Warszawskiego, utworzone blisko 20 lat temu z inicjatywy ówczesnego prezydenta Warszawy Lecha Kaczyńskiego, okazało się tak skuteczną, a może tak świetnie trafiającą w potrzeby placówką - komentuje prof. Andrzej Nowak.

Podjęto próbę pokazania, na czym polegał sens wybuchu Powstania Warszawskiego. - Nawet jeżeli ktoś próbuje kwestionować sens tego zrywu na podstawie rachunku materialnych sił i strat, to ten głębszy sens został w długiej perspektywie czasu skutecznie obroniony. Przypominamy sobie kolejną rocznicę PW sprzed nie tak wielu miesięcy, kiedy tłumy warszawiaków i mieszkańców całej Polski śpiewały z entuzjazmem piosenki powstańcze. To jest fenomen, który świadczy o triumfie dobrej pamięci o PW - wyjaśnia.

Źródło: Polskie Radio/YouTube

Walka z niemieckim i rosyjskim terrorem

Prof. Andrzej Nowak przypomina o wartościach, które prowadziły Polskie Państwo Podziemne, Armię Krajową, Bataliony Chłopskie, Narodową Organizację Wojskową, Narodowe Siły Zbrojne i inne organizacje, walczące o wolność naszej ojczyzny.

- Wszystko razem składa się na mozaikę pamięci o polskim wysiłku zbrojnym skierowanym przeciwko Niemcom, gdy idzie o ten główny wysiłek na ziemiach oddanych okupacji. Pamiętajmy, że Armia Krajowa to jest także wysiłek militarny skierowany przeciw próbie zawłaszczenia przez agresora ze Wschodu wschodniej połowy II Rzeczypospolitej. Od 1939 roku konspiracja tworzy się również na terenie okupacji sowieckiej - zauważa prof. Andrzej Nowak.