Zbiory wyjątkowe w skali świata. Z czego słynie Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie?

Czym jest Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie

Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie to miejsce, w którym prezentowane są m.in. wyjątkowe przyrządy do mierzenia czasu za pomocą Słońca. Eksponaty zostały zgromadzone przez rodzinę Przypkowskich, głównie lekarza Feliksa Przypkowskiego. - Feliks od dziecka interesował się astronomią, a w międzyczasie zainteresował się również gnomoniką - zaznacza Rafał Zaczkowski. Zbiory placówki stanowią obecnie trzecią co do wielkości kolekcję zegarów słonecznych na świecie, po zbiorach w Chicago i Oxfordzie. Znajduje się w niej ponad 600 eksponatów, w tym z XVI wieku. 

Jak rodziła się pasja rodziny Przypkowskich?

Gość "Eureki" przypomina, że w rodzinie Przypkowskich był profesor matematyki i astronomii. To Jan Przypkowski, który kończył Akademię Krakowską i pozostawił w spadku liczne dzieła naukowe. - Feliks zaczął te książki studiować i rozpaliła się w nim taka pasja, że zaczął tworzyć zegary słoneczne - tłumaczy. Pasję przekazał też swojemu synowi, Tadeuszowi Przypkowskiemu (1905 - 1977). Tadeusz Przypkowski swój pierwszy zegar słoneczny skonstruował w roku 1925, projektował również zegary dla Greenwich.

Co znajduje się w kolekcji Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie?

Kolekcja Feliksa Przypkowskiego ma swój początek w roku 1895. W jędrzejowskim muzeum możemy podziwiać eksponaty niezwykłe. To m.in. zegary zegary wodne, klepsydry i świece zegarowe. - Moim zdaniem najciekawszy i najcenniejszy jest zegar słoneczny Erazma Habermela z końca XVI wieku. To jedyny zegar tego twórcy w Polsce - zdradza Rafał Zaczkowski. Oprócz tarczy zegara poziomego model ten zawiera również wykresy godzin włoskich i babilońskich. 

Gość Doroty Truszczak wymienia również zegar słoneczny z armatką wykonany przez Antoniego Chevaliera. Nie jest prawdą, że zegar ten należał do Stanisława Leszczyńskiego. - Artur Chevalier żył w I połowie XIX wieku. Jego dziadek Vincent, który żył w czasach króla, zaprojektował i opatentował tego typu zegary, ale żadnego nie wykonano dla Stanisława Leszczyńskiego - precyzuje Rafał Zaczkowski. Na armatce nabijanej ślepym nabojem znajduje się lont. W południe, dzięki soczewce padają na niego promienie słoneczne. 

W Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie znajdują się także cenne egzemplarze z Chin, Japonii oraz USA. 

Czytaj także:

Poza tym w audycji:

Karol Malapert - twórca pierwszego na ziemiach polskich obserwatorium astronomicznego.

Karol Malapert (1581-1630) był flamandzkim uczonym i jezuitą. Zajmował się przede wszystkim matematyką i astronomią. Był także autorem kilku różnych poematów. W 1613 roku został wysłany przez swoich przełożonych do Polski, początkowo do kolegium w Poznaniu, a później do Kalisza, gdzie przez dwa lata nauczał matematyki. W czasie wolnym od pracy dydaktycznej zaczął zajmować się własnymi badaniami dotyczącymi matematyki i astronomii. 

To właśnie w Kaliszu - najprawdopodobniej z wieży kościoła jezuickiego - dokonał pierwszych obserwacji Słońca za pomocą lunety. To może sugerować, że w tym mieście powstało pierwsze w Polsce obserwatorium astronomiczne. Jego dokonania trwale wpłynęły na rozwój astronomii, wykorzystywane są do dziś. W Kaliszu powstała Fundacja im. Karola Malaperta popularyzująca astronomię, astronautykę.

Więcej opowiedział w radiowej Jedynce Radosław Pior z Fundacji im. Karola Malaperta.