Badania nad odkrywaniem planet pozasłonecznych. Czym jest zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego?

Data publikacji: 30.07.2024 14:30

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2024 11:23

Ten tekst przeczytasz w 2 minuty

Polsko-Niemiecka Nagroda Naukowa „Nicolaus Copernicus” (Nagroda Copernicus) jest przyznawana przez Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) oraz Fundację na rzecz Nauki Polskiej (FNP) za wybitne osiągnięcia naukowe będące owocem współpracy niemiecko-polskiej w dowolnej dziedzinie nauki, w tym o obszarze nauk humanistycznych i społecznych, Autor - ivan_kislitsin/shutterststock.com

Nagroda Copernicus jest wspólnym przedsięwzięciem Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Deutsche Forschungsgemeinschaft. Pierwszy konkurs odbył się w 2006 roku, a tym roku jej laureatami zostali prof. Andrzej Udalski oraz prof. Joachim Wambsganss. Doceniono ich wkład w rozwój astrofizyki poprzez badania nad soczewkowaniem grawitacyjnym oraz odkrywaniem planet pozasłonecznych.

Prof. Andrzej Udalski z Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Joachim Wambsganss z Uniwersytetu w Heidelbergu zostali laureatami prestiżowej Nagrody Copernicus 2024, przyznawanej przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej (FNP) oraz Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG)
Doceniono przełomowy wkład naukowców w rozwój astrofizyki poprzez badania nad soczewkowaniem grawitacyjnym oraz odkrywaniem planet pozasłonecznych.
Prof. Andrzej Udalski od 32 lat kieruje programem OGLE (Optyczny Eksperyment Soczewkowania Grawitacyjnego).

Zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego

Naukowcy, wykorzystując zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego, przyczynili się do rozwoju badań planet pozasłonecznych (m.in. do poszukiwania planet krążących wokół odległych gwiazd) i lepszego zrozumienia pozasłonecznych systemów planetarnych. Odkrycia astronomów opisuje wiele publikacji, m.in. w prestiżowym czasopiśmie "Nature".

- Mikrosoczewkowanie grawitacyjne jest to specyficzny rodzaj soczewkowania grawitacyjnego i rozwój tej dziedziny datuje się na koniec lat 70. i początek 80. ubiegłego wieku, gdy odkryto pierwsze przypadki soczewkowania grawitacyjnego. Samo zjawisko jest efektem wynikającym z ogólnej teorii względności, która przewiduje, że światło, przebiegając wokół pewnego obiektu obdarzonego pewną masą, ulega ugięciu - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia prof. Andrzej Udalski.

Krzywa Paczyńskiego

Wybitny naukowiec Bohdan Paczyński wynalazł sposób odkrywania planet we Wszechświecie. W 2005 roku był współodkrywcą planety OGLE-2005-BLG-390Lb. Jego imię nosi planetoida 11755 Paczyński. - Profesor Bogdan Paczyński to jeden z najwybitniejszych astrofizyków XX wieku na świecie, znakomity uczony. On odkurzył stare idee Einsteina à propos mikrocząsteczkowania grawitacyjnego i je opisał za pomocą współczesnej, nowoczesnej astrofizyki. Przewidział właśnie, jak będzie wyglądała ta zmienność, ta krzywa Paczyńskiego, i stąd ta nazwa. Jednocześnie widział bardzo ciekawe zastosowania astrofizyczne, m.in. do poszukiwania ciemnej materii - wyjaśnia gość Jedynki.

Program OGLE

Prof. Andrzej Udalski od 32 lat kieruje programem OGLE (Optyczny Eksperyment Soczewkowania Grawitacyjnego), dzięki któremu udało się wykryć wiele planet pozasłonecznych i planet swobodnych, miliony gwiazd zmiennych, kosmiczne eksplozje i swobodne czarne dziury.

Projekt prowadzony przez prof. Udalskiego oraz komplementarne prace teoretyczne i intensywne obserwacje zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego zarządzane przez prof. Joachima Wambsganssa ustanowiły nowe standardy w badaniach nad planetami w innych układach gwiazdowych. Współpraca ta przyniosła również znaczne korzyści młodym naukowcom, umożliwiając licznym doktorantom i osobom po doktoracie udział w tym międzynarodowym przedsięwzięciu.