87. rocznica odzyskania przez Polski niepodległości. Na zdjęciu archiwalnym z 1918 r. przyjazd Ignacego Paderewskiego do Poznania.

Święto Niepodległości. Czy w 1918 roku w pełni wykorzystaliśmy swoją szansę? (Eureka/Jedynka)

Sposobności do utworzenia Polski niepodległej szukano już od początku zaborów. Świadectwem są tu powstania narodowe. I wojna światowa niespodziewanie stała się dla Polaków szansą do wykorzystania.
- Było już wówczas pewne, że my się sami nie możemy wybić na niepodległość. Trzeba było wielkiej zawieruchy w Europie. W miarę, jak wojna postępowała, te, nikłe początkowo, nadzieje, zaczynały być coraz bardziej artykułowane, bo oto okazało się, po pierwszych sukcesach w Rosji, że ta wielka potęga kruszeje - wskazał w audycji "Eureka" historyk prof. Janusz Odziemkowski. 

<div class="audio atarticle emb uid-a3794184-26fa-4df2-a96d-0cb7afc91086 audio-default-html"><header> Posłuchaj </header>
<div class="positioner"><span data-media="{&quot;id&quot;:3665022,&quot;file&quot;:&quot;//static.prsa.pl/a3794184-26fa-4df2-a96d-0cb7afc91086.mp3&quot;,&quot;provider&quot;:&quot;audio&quot;,&quot;uid&quot;:&quot;a3794184-26fa-4df2-a96d-0cb7afc91086&quot;,&quot;length&quot;:1531,&quot;autostart&quot;:true,&quot;link&quot;:&quot;&quot;,&quot;title&quot;:&quot;Jedynka%2FEureka%2011%20listopad%202024%2019_29_54.mp3&quot;,&quot;desc&quot;:&quot;%C5%9Awi%C4%99to%20Niepodleg%C5%82o%C5%9Bci.%20Czy%20w%201918%20roku%20w%20pe%C5%82ni%20wykorzystali%C5%9Bmy%20swoj%C4%85%20szans%C4%99%3F%20%28Eureka%2FJedynka%29&quot;,&quot;advert&quot;:0,&quot;type&quot;:&quot;muzyka&quot;}" class="play pr-media-play"> 25:31 Jedynka/Eureka 11 listopad 2024 19_29_54.mp3 Święto Niepodległości. Czy w 1918 roku w pełni wykorzystaliśmy swoją szansę? (Eureka/Jedynka) <a data-media="{&quot;id&quot;:3665022,&quot;file&quot;:&quot;//static.prsa.pl/a3794184-26fa-4df2-a96d-0cb7afc91086.mp3&quot;,&quot;provider&quot;:&quot;audio&quot;,&quot;uid&quot;:&quot;a3794184-26fa-4df2-a96d-0cb7afc91086&quot;,&quot;length&quot;:1531,&quot;autostart&quot;:false,&quot;link&quot;:&quot;&quot;,&quot;title&quot;:&quot;Jedynka%2FEureka%2011%20listopad%202024%2019_29_54.mp3&quot;,&quot;desc&quot;:&quot;%C5%9Awi%C4%99to%20Niepodleg%C5%82o%C5%9Bci.%20Czy%20w%201918%20roku%20w%20pe%C5%82ni%20wykorzystali%C5%9Bmy%20swoj%C4%85%20szans%C4%99%3F%20%28Eureka%2FJedynka%29&quot;,&quot;advert&quot;:0,&quot;type&quot;:&quot;muzyka&quot;}" class="iPlus add-to-play"> </a></div>
</div>
 
Wykorzystaliśmy szansę na sto procent
5 listopada 1916 roku władze niemieckie i austro-węgierskie wydały proklamację zawierającą obietnicę powstania Królestwa Polskiego, pozostającego w nieokreślonej, bliżej, łączności z obu mocarstwami. 
- To było bardzo ważne, to umiędzynarodowiło sprawę polską. Dopóki nie było tego aktu, Zachód polską sprawę oddawał całkowicie Rosji - przypomniał gość radiowej Jedynki. - Akt 5 listopada zmusił też cara Mikołaja II do stwierdzenia, że przecież Rosja przystąpiła do wojny właśnie po to, żeby Polakom przynieść wolność. Poszło w świat, że Rosja powiedziała: tak, będzie niepodległa Polska - zauważył.
To otworzyło możliwość tworzenia armii polskiej we Francji. Była to armia Józefa Hallera, zwana Błękitną Armią. Grunt był przygotowany, trzeba było tylko ostatecznego impulsu - klęski. 
- Ta klęska państw centralnych przyszła w listopadzie 1918 roku. Pojawiła się szansa, żeby Polska powstała. Zachód dał na to przyzwolenie. Pamiętajmy - Zachód nie zadekretował, że ma być taka i taka Polska, tylko, że Polacy mają prawo do niepodległego państwa. Od nas samych zależało, jak ta szansa zostanie wykorzystana - powiedział prof. Odziemkowski. - Myśmy wykorzystali tę szansę na sto procent w ten sposób, że Polska się ostała - ocenił.
Gość Katarzyny Jankowskiej zwrócił uwagę, że od samego początku, od listopada 1918 roku, na próżno kołataliśmy na Zachodzie o choćby jeden karabin czy jeden nabój. 
- To, co odziedziczyliśmy po zaborcach wystarczało na wyposażenie, jak się dzisiaj oblicza, 60 tys. żołnierzy i stoczenie jednej dużej bitwy. Nie mieliśmy żadnego przemysłu zbrojeniowego (zaborcy nie budowali żadnych zakładów, żeby Polacy przypadkiem nie przechwycili ich w czasie powstania). Myśmy sami musieli wszystko stworzyć. Stworzyliśmy z niczego ponad 150-tys. armię - powiedział.
Były spory partyjne, bardzo głębokie
Wrogowie zmian mówili o sezonowości Polski, jednak ostatecznie ugruntowano granicę i przystąpiono do modernizacji kraju. Kto nie wierzył w wolną Polskę? Kto jej nie chciał? - Była dosyć liczna grupa ludzi obojętnych. O tym też powinniśmy pamiętać. To była spuścizna pracy zaborców, wynaradawiania - zauważył prof. Odziemkowski. 
- Wolnej Polski nie chcieli nasi sąsiedzi. Czescy politycy obawiali się, że będziemy dla nich konkurentem w walce o przywództwo w Europie Środkowej. Niemcy zgrzytali zębami na Polskę, bo przecież Polska to sięgnięcie po poznańskie, po wybrzeże. Rdzennie, jak mówiono, niemieckie ziemie. Politycy i patrioci ukraińscy wszędzie, gdzie był ślad ruskiego osadnictwa, to mówili: to jest ukraińskie.<span class="EOP SCXW219338470 BCX8" data-ccp-props="{&quot;134233117&quot;:false,&quot;134233118&quot;:false,&quot;335551550&quot;:0,&quot;335551620&quot;:0,&quot;335559738&quot;:0,&quot;335559739&quot;:0}"> Litwini chcieli mieć nie tylko Wilno. Bolszewicy w ogóle nie widzieli Polski jako państwa tylko jako republikę sowiecką. Nie mieliśmy przyjaciół w naszym otoczeniu - wskazał historyk.
W samej Polsce przeszkodą na drodze do zmian były podziały między formacjami politycznymi. "Szkoda, że szerokie rzesze ludności nie mogą przyjść gromadą do sali sejmowej i zobaczyć, co wyprawiają jej przedstawiciele. Ujrzeliby, jak ich wybrańcy wrzeszczą, rzucają się, walą pięściami w pulpit, skaczą przeciwnikom do oczu i marnują czas, za który państwo drogo im płaci" - można było przeczytać w jednym z wydań gazety "Piast". 
- Były spory partyjne, bardzo głębokie, oto, jak Polska ma się rozwijać. Gra szła o ujednolicenie gospodarki, systemu monetarnego i inne podstawowe reformy. Niezgoda polityczna nas ogromnie niszczyła, doprowadziła do rzeczy niesłychanej. Myśmy się zawsze szczycili, że w Polsce nigdy nie było zabójstwa głowy państwa, a doszło do zabójstwa Gabriela Narutowicza. To był szok, wstrząs, ale tylko na chwilę - stwierdził gość radiowej Jedynki. 
Jednocześnie prof. Odziemkowsi przypomniał, że w ciągu zaledwie kilku lat niepodległości, m.in. opracowaliśmy i przyjęliśmy konstytucję, uporządkowaliśmy system walutowy i stworzyliśmy polską złotówkę, potrafiliśmy stworzyć pierwsze plany gospodarcze - Potrafiliśmy zacząć wychodzić z tej wojennej biedy. Gdybyśmy porównali to, co było w Polsce w roku 1918 -  głód, brak wszystkiego, brak opieki lekarskiej i tak dalej, i tak dalej - do Polski roku 1925-26, to już jest inna Polska - zaznaczył.<span class="EOP SCXW122322016 BCX8" data-ccp-props="{&quot;134233117&quot;:false,&quot;134233118&quot;:false,&quot;335551550&quot;:0,&quot;335551620&quot;:0,&quot;335559738&quot;:0,&quot;335559739&quot;:0}"> 
 
Czytaj także:
<ul>
<li><a href="https://jedynka.polskieradio.pl/artykul/3443118,1025-Narodziny-Kr%C3%B3lestwa---wystawa-upami%C4%99tniaj%C4%85ca-1000-rocznic%C4%99-koronacji-Boles%C5%82awa-Chrobrego" target="_blank">"1025. Narodziny Królestwa" - wystawa upamiętniająca 1000. rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego</a></li>
</ul>
 
***
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
Tytuł audycji: <a href="https://jedynka.polskieradio.pl/audycje/5098" target="_blank">Eureka</a>
</div>
</div>
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
Prowadziła: <a href="https://www.polskieradio.pl/katarzyna-jankowska/tag172978">Katarzyna Jankowska</a>
</div>
</div>
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn" data-wtg-lazy="16">
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
Gość: prof. Janusz Odziemkowski (historyk)
</div>
</div>
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
Data emisji: 11.11.2024 r.
</div>
</div>
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn" data-wtg-lazy="8">
<div class="Typography-sc-c7p2ep-0 jYCCxn">
Godzina emisji: 19.30
</div>
</div>
kk

Święto Niepodległości

11 listopada

historia Polski

Katarzyna Jankowska