Święta Barbara, patronka ludzi wody
POSŁUCHAJ
Najważniejsza jest woda
Wydaje się, że czczą ją przede wszystkim górnicy, ale tak naprawdę jest bohaterką legend, podań, żywotów świętych. Od średniowiecza uchodziła za patronkę ludzi związanych z wodą, Wisły, z pomocą miała śpieszyć flisakom i rybakom w sytuacjach niebezpiecznych. Mikołaj Rej nazywa ją patronką „ludzi wodnych”. Sebastian Fabian Klonowic w swoim poemacie „Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi” wspomina, że na barkach śpiewano pieśń o świętej Barbarze: “Tam mądry rotman siedząc na swej barce/ Złożył onę pieśń o świętej Barbarce;/ Tej pieśni jadąc imo Sarkawice [Sartowice] Nauczał frycze”.
Kaplica św. Barbary w Sartowicach, popularne w średniowieczu sanktuarium.Zachowało się przysłowie: „Barbara święta o wodnych pamięta”. Nad brzegami rzek wznoszono kapliczki św. Barbary, oddawano jej szczególną cześć. W przeddzień wspomnienia św. Barbary, patronki nie tylko górników, o przejawach kultu tej niezwykłej świętej w kontekście “ludzi wody” - w szczególności Nadwiślan z okolic Torunia, rozmawialiśmy z drem Arturem Trapszycem z Działu Rybołówstwa i Zajęć Wodnych Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Patronka spokojnej śmierci
- Święta Barbara bo jest patronką przede wszystkim dobrej śmierci, spokojnego umierania - tłumaczył gość audycji - a kiedyś dla ludzi, bardziej niż dziś religijnych, czas nadejścia śmierci był bardzo ważny. Chodziło o to, żeby ustrzec się przed nagłą śmiercią, a górnictwo czy zawody związane z wodą był niebezpieczne i można było życie stracić nagle, nie tak, jak chrześcijanin by chciał.
Kaplica św. Barbary, kaplica sterników w kościele św. św. Janów w Toruniu. Najstarsze wzmianki o polskim kulcie św. Barbary pochodzą z XIII wieku i była czczona w całej Polsce. Patronką wody była obok św. Wojciecha, Jana, Piotra czy Jana Chrzciciela, ale była wśród nich najważniejsza. W Sartowicach znajdowały się jej relikwie.
Od dawna jednak 4 grudnia nie jest dniem, w którym automatycznie myślimy o żeglarzach, marynarzach czy rybakach. Kult św. Barbary jako księżnej wody zanikł w połowi XX wieku. - Zmiany cywilizacyjnej, kulturowe i postępująca laicyzacja doprowadziły do upadek żeglugi, flisactwa i innych zawodów związanych z wodą. Doszło do tego zanieczyszczenie wody. Na szczęście ostało się wiele sanktuariów, kościołów, gdzie są i obrazy, i ołtarze i kaplice poświęcone św. Barbarze - mówił dr Artur Trapszyc.
Rybacy na Wiśle. W audycji nie zapomnieliśmy także o święcie związanym z innym świętym, ze świętym Andrzejem - andrzejkach. Do tego słuchaliśmy także o najnowszym projekcie Sebastiana Wypycha “Polska Enter” - podróży przez Polskę opowiedzianej za pomocą pieśni ludowych z różnych zakątków kraju, a prócz tradycyjnych pieśni sakralnych poświęconych św. Barbarze, słuchaliśmy też utworów pochodzących z albumów, które podkreślają wagę siły wody - “Sióstr rzeki” zespołu Sutari, a także “Uwodzenia” Kapeli ze Wsi Warszawa
Tytuł audycji: Kiermasz pod kogutkiem
Prowadziła: Patrycja Zisch
Data emisji: 29.11.2020
Godzina emisji: 5.05
