Aborygeńskie arcydzieła. Od malarstwa naskalnego do rekordowych aukcji
- Papunya Tula to osada położona na pustyni, w sercu Australii. W 1971 roku przybył tam nauczyciel Geoffrey Bardon, który zachęcił mieszkańców, by swoje rysunki malowali na trwalszym materiale niż skała, piasek czy własne ciało.
- Nauczyciel zapoznał ich z płótnem, podarował farby i pędzle. Od tamtej pory zaczęły powstawać dzieła malarskie trafiające na rynek sztuki, a w kolejnej dekadzie australijskie muzea organizowały już pierwsze wernisaże aborygeńskich artystów.
- W 2007 roku padł rekord aukcyjny - za dzieło Clifforda Possum Tjapaltjarri'ego zapłacono 2,4 mln dolarów.
Iwona Pruszyńska, kolekcjonerka i znawczyni sztuki Aborygenów, prawniczka mieszkająca w Australii i w Polsce, zwraca uwagę, że "sztuka aborygeńska i malarstwo aborygeńskie są jakby animacją, sztuką geometryczną i nakropkową".
- Dlatego tak naprawdę trzeba sobie wyobrazić, co przedstawia obraz lub też posłuchać historii autora obrazu - opowiada.
Dlaczego Aborygeni rysowali?
Aborygeni przybyli na kontynent australijski 60 tysięcy lat temu, a 20 tysięcy lat temu pozostawili te prawdopodobnie najstarsze dzieła malarskie, utrwalone na skale. - W latach 70. rdzenni Australijczycy otrzymali od misjonarzy i nauczycieli europejskich pierwsze płótna, farby i pędzle. Był to ogromny przełom w kulturze Aborygenów - zauważa Iwona Pruszyńska.
- Do 1971 roku Aborygeni używali rysunków i form malowniczych do wyrażenia całej swojej kultury, dziedzictwa, zwyczajów i historii swojego konkretnego plemienia czy nawet rodziny. Aborygeni nie wytworzyli nigdy pisma i nie potrafią liczyć, w jakiś sposób musieli w związku z tym wytworzyć inne formy przekazu dla kolejnych pokoleń. Robili to poprzez rysunki na różnych formach - tłumaczy gość Jedynki.
Jak zauważa Iwona Pruszyńska, Aborygeni poprzez rysowanie różnych symboli naskalnych, na piasku i na swoich ciałach, rozmawiali z duchami i przekazywali swoim pokoleniom historię nie tylko duchowej kreacji świata, ale całą historię ludu aborygeńskiego. - Każdy rysunek, który powstawał do 1971 roku, opowiadał historię rodu, ludu lub całego kontynentu australijskiego w niezmienionej formie i kolorystyce. Do tego czasu Aborygeni używali wyłącznie czterech kolorów. To jest bardzo ważne i sakralne, żeby kolorystyka była utrzymywana w tym tradycyjnym malarstwie - twierdzi.
Kolor biały mówi o niebie i osobach, które umarły. Rdzawy, czy też czerwony, używany jest do namalowania ziemi, piasku czy dróg. Z kolei żółty symbolizuje słońce, powietrze i przestrzeń. Aborygeni używali też koloru czarnego.
Wentja Morgan Napaltjarri "Obraz zielony". Dzieło opowiada o drodze, jaką plemiona Tingarii przemierzały wiedzione tradycyjną pieśnią, przez ziemie Pintupi leżącą wokół jeziora Macklay, a następnie przez pustynię Gibson Zasługa irlandzkiego nauczyciela
To irlandzki nauczyciel Geoffrey Bardon zachęcił Aborygenów, by swoje rysunki malowali na trwalszym materiale niż skała, piasek czy własne ciało.
- Podejrzewam, że miał ogromną charyzmę, iż udało mu się przekonać tych mężczyzn, którzy rysowali na piachu, aby używali farby i płótna, po czym narysowali swoje historie. Myślę, że to wszystko w jakimś sensie było elementem przypadku i że ci mężczyźni aborygeńscy nie do końca zdawali sobie sprawę, że właśnie teraz dzieje się ogromny przełom - mówi Iwona Pruszyńska.
W tamtym czasie w Europie rozbudzony był kierunek abstrakcjonizmu i dzięki temu sztuka australijska wpisała się w nowożytną sztukę. - To różni sztukę aborygeńską od wszystkich innych plemiennych sztuk, że ona znalazła swoje miejsce we współczesnej sztuce nowożytnej i przeniosła się do muzeów narodowych Australii, a także w Londynie, Nowym Jorku czy Brukseli - słyszymy.
Ponadto w audycji:
Kiedy człowiek zaczął się ubierać? Archeologiczne dowody na noszenia przez człowieka odzienia są stosunkowo młode, ale naukowcy skłaniają się ku tezie, że homo sapiens zaczął zakrywać swoją nagość jeszcze w Afryce, zanim opuścił ten kontynent. Żaden z materiałów organicznych, który mógł wówczas chronić ludzkie ciało, oczywiście się nie zachował. Aby zatem rozwiązać tę zagadkę, badacze prowadzący naukowe śledztwo oparli się na kilku poszlakach.
O umiejętności obrabiania skór zwierzęcych świadczą wyspecjalizowane narzędzia, które liczą sobie ok. 90 tys. lat, a zostały odnalezione w jednej z marokańskich jaskiń. Na 40 tys. lat wydatowano natomiast igłę, którą - jak się przypuszcza - zszywano zwierzęce skóry.
Bardzo nietypową wskazówką może być też historia… wszy. Genetycy z Instytutu Maxa Plancka w Berlinie dowiedli, że wesz ubraniowa, która wyewoluowała z wszy głowowej - mogła pojawić się nawet 190 tys. lat temu. A jeśli tak, to znaczy, że już wówczas musiały istnieć okrycia, w których te pasożyty znalazły swój habitat. Naszym goście była dr hab. Agata Ulanowska (Wydział Archeologii UW).
POSŁUCHAJ
Aborygeńskie arcydzieła. Od malarstwa naskalnego do rekordowych aukcji (Jedynka/Eureka)
Czytaj także:
Tytuł audycji: Eureka
Prowadziła: Katarzyna Kobylecka
Goście: Iwona Pruszyńska (kolekcjonerka i znawczyni sztuki Aborygenów, prawniczka mieszkająca w Australii i w Polsce), dr hab. Agata Ulanowska (Wydział Archeologii UW)
Data emisji: 31.05.2022
Godzina emisji: 19.30
DS
