"Wzmocnienie gospodarcze kraju". Sto lat temu Górny Śląsk powrócił do Polski

Dr Andrzej Sznajder, dyrektor IPN w Katowicach zwraca uwagę, że wkroczenie wojsk polskich na Górny Śląsk w 1922 roku było momentem "ostatniego etapu kształtowania się granic Rzeczypospolitej". W dokumentach historycznych te wydarzenia nazywane są objęciem Górnego Śląska przez Rzeczpospolitą.

III powstanie śląskie przekonało aliantów

Do wybuchu III powstania śląskiego doszło po niepomyślnym dla Polski plebiscycie. - Dzisiaj wydaje się nam, kiedy mówimy o trzech powstaniach śląskich, jakoby wszystko w tej materii było przesądzone, tak jak ostatecznie się stało. Natomiast do ostatniej chwili trwały w tej sprawie działania dyplomatyczne, jak i nierzadko działania zbrojne, czego przykładem jest III powstanie śląskie. Po plebiscycie z marca 1921 roku, który wypadł niepomyślnie dla Polski, kształt granic zaproponowany przez Radę Ambasadorów był skrajnie dla Polski niekorzystny - zauważa dr Andrzej Sznajder.

Ekspert Jedynki przypomina, że dopiero III powstanie śląskie - pomyślane przez Wojciecha Korfantego jako rodzaj demonstracji zbrojnej - przekonało aliantów, żeby skorygować propozycje kształtu granic, uwzględniając w większym stopniu interesy Polski.

- Ostatecznie w granicach Rzeczypospolitej znalazła się 1/3 obszaru plebiscytowego, czyli nieco ponad 3 tys. km2, zamieszkanych przez prawie milion mieszkańców - słyszymy.

Uprzemysłowiona część Górnego Śląska dla Polski

Ludność Górnego Śląska dążyła uporczywie do zjednoczenia z Polską, mimo że Niemcy stosowali różne wybiegi. - W tym głosowaniu prawo głosu mieli nie tylko mieszkańcy, ale również ci, którzy wcześniej urodzili się na tym terenie. Zresztą zarówno ci, którzy opuścili teren plebiscytu i zamieszkali w Niemczech, jak i ci, którzy opuścili go i zamieszkali w Polsce. Ostatecznie jednak ten wynik, sprowadzony do 40 i 60 proc., nie odzwierciedla stopnia skomplikowania - twierdzi dr Andrzej Sznajder.

Dr Andrzej Sznajder wyjaśnia, że "duże miasta głosowały za Niemcami, natomiast otaczające je mniejsze miasta czy wsie głosowały za Polską". - Nie wyniki tego plebiscytu decydowały o kształcie granicy, ale determinacja powstańców i polityków tej miary co Wojciech Korfanty. Gra o wysoką stawkę, którą prowadził, została ukoronowana właśnie taką decyzją - mówi gość Jedynki.

- Dzięki tej części (Górnego Śląska - red.), bardziej uprzemysłowionej, po polskiej stronie znalazła się ogromna część przemysłu, m.in. 53 kopalnie węgla kamiennego, 18 hut cynku, ołowiu i srebra, 11 z 18 koksowni, 10 z 15 kopalń rud cynku i ołowiu itd. Śląsk w następnych latach zapewniał Rzeczypospolitej 66 proc. produkcji żelaza, 75 proc. węgla i 100 proc. koksu. To było potężne wzmocnienie gospodarcze Polski - dodaje dr Andrzej Sznajder.

W audycji także:

- Konkurs fotograficzny "Patroni naszych ulic". Konkurs jest skierowany do uczniów szkół podstawowych w wieku 9–14 lat. Jego celem jest m.in. edukacja historyczna na temat ważnych postaci historii Polski XX wieku oraz rozwijanie umiejętności obserwacji i dokumentowania pamiątek o Polakach mających znaczący wpływ na przeszłość naszego kraju. Zadaniem uczestnika jest wybranie jednego z bohaterów serii publikacji "Patroni naszych ulic" i wykonanie zdjęcia powiązanego z tą osobą: np. miejsc, obiektów, pamiątek, przedmiotów, budowli, pomników na terenie całej Polski. Naszym rozmówcą był Paweł Rudaś z Biura Przystanków Historia IPN.

- Książka "Wciąż szukamy Ojczyzny zgubionej w wrześniowych chmurach... Wojennym szlakiem majora Władysława Drelicharza (1913–1944)" - biografia wybitnego dowódcy wojsk pancernych 2 Korpusu Polskiego, mjr. Władysława Drelicharza. Naszym gościem była Maria Radożycka-Paoletti.

Audycja powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej i portalem IPN Przystanek Historia.

Zobacz także:

Tytuł audycji: Przystanek Historia

Prowadziła: Dorota Truszczak

Goście: dr Andrzej Sznajder (dyrektor IPN w Katowicach), Paweł Rudaś (Biuro Przystanków Historia IPN), Maria Radożycka-Paoletti

Data emisji: 22.06.2022 

Godzina emisji: 19.30

DS